Zeytin ve çam ağacı bileşenleri ile dış ortam havasındaki OCP seviyelerinin belirlenmesi ve olası ilişkileri

Abstract

Bu çalışmada Bursa Uludağ Üniversitesi Görükle Kampüsü’nde iki (U1 ve U2) ve Gemlik Kampüsü’nde bir (GK) noktadan dış ortam havası ve ağaç bileşeni örnekleri (zeytin ve çam ağaçlarından yaprak, bir yıllık dal ve iki yıllık dal örnekleri) alınmıştır. Analiz edilen örneklerde 10 adet organoklorlu pestisit (OCP) türü (α-HCH, β-HCH, γHCH, δ-HCH, HEPTX, endrin, endosulfan-β, endrin aldehit, p,p’DDT ve metoksiklor) hedeflenmiştir. Ölçülen konsantrasyonlar dış ortam havasında 184,47±176,69294,22±212,92 pg/m , zeytin bileşenlerinde 1,70±1,0-5,36±2,46 ng/gKM ve çam bileşenlerinde ise 5,62±4,33-17,07±13,54 ng/gKM aralığında değişmiştir. Dış ortam havası konsantrasyonu ve bitki bileşenlerinde hesaplanan seviyelerin literatür ile tutarlı oldukları görülmüştür. Hakkında sınırlı sayıda çalışmaya rastlanan bitkiler üzerindeki partikül fazın, önem verilmesi gereken bir bileşen olduğu ortaya konmuştur. Yapılan ıraksaklık katsayısı analizinde seçilen ağaç türleri, ağaç bileşenleri ve örnekleme noktalarının birbirlerinden farklı özelliklere sahip olduğunu, bu nedenle ayrı ayrı incelenmelerinin önemli çıktılar vereceğini işaret eden değerlere ulaşılmıştır. Üçlü grafik ile yapılan değerlendirmelerde ağaç bileşenleri ile dış ortam havasındaki baskın OCP gruplarının temsili sağlanmıştır. Kaynak belirleme çalışmalarında ağaç bileşenlerinin dış ortam havası ile benzer sonuçlar verdiği fakat kaynaklardan dış ortam havasından farklı şekillerde de etkilendikleri belirlenmiştir. Bunun yanında bileşen yaşının artmasıyla dış ortam havası ile dallar arasındaki kaynak belirleme tutarlılığı azalmıştır. Geri izleme çalışmaları ile bölgesel ölçekte kaynak oluşturabilecek alanlar tespit edilmiştir. Zeytin yaprağı, çam iğnesi ve bu ağaçların dallarında ölçülen OCP seviyeleri ile genel olarak dış ortam havası seviyelerinin modellenebileceği ortaya konmuştur.

In this study, ambient air and tree component samples (leaf, one-year branch and twoyear branch samples from olive and pine trees) were collected from two points (U1 and U2) in the Bursa Uludağ University Görükle Campus and from one (GK) point in the Gemlik Campus. Ten organochlorinated pesticide (OCP) species (α-HCH, β-HCH, γHCH, δ-HCH, HEPX, endrin, endosulfan-β, endrin aldehyde, p, p'DDT and methoxychlor) were targeted in the analyzed samples. The measured concentrations were ranged from 184.47±176.69 to 294.22±212.92 pg/m 3 in ambient air, 1.70±1.0 to 5.36 ± 2.46 ng/gDM in olive tree components and 5,62±4,33 to 17,07±13,54 ng/gDM in pine tree components. It has been observed that the ambient air concentration and levels calculated in plant components were consistent with the literature. The particle phase on plants, of which a limited number of studies have been found, has been shown to be an important component. In the coefficient of divergence analysis, values were obtained indicating that the selected tree species, tree components and sampling points had different characteristics from each other; therefore, their separate examination would yield important results. In the evaluations made with ternary graphics, the representation of the dominant OCP groups in the ambient air was provided with tree components. In source determination processes, it has been determined that tree components gave similar results with the ambient air, but they were also affected by the sources in different ways. In addition, as the component age increased, the source determination consistency between the ambient air and branches decreased. Areas affecting sources on a regional scale were determined with the back trajectory studies. It has been shown that in general, ambient air levels could be modeled with OCP levels measured on olive leaves, pine needles and branches of these trees.