Ergenlerde kontrol alanı algısı

Abstract

Bu araştırmada kontrol algısı çalışmalarına ilişkin literatür taraması yapılmıştır. Yapılan literatür taramasında kontrol algısı nasıl tanımlanmıştır, kontrol algısına ilişkin farklı kuramlar var mıdır, kontrolün farklı türleri var mıdır, kontrol algısının negatif yönleri de var mıdır gibi sorulara cevaplar aranmıştır. Bunun dışında bu araştırmada araştırmacı tarafından yeni bir model önerisi de getirilmiş ve bu modele ilişkin bir ölçek geliştirme ön çalışması yapılmıştır. Araştırmanın sonucunda kontrolün literatürde farklı şekillerde tanımlandığı ortaya koyulmuştur. Kontrol algısını açıklayan farklı kuramlar olduğu, kontrolün tek yönlü bir kavram olarak değil farklı türleri olan bir kavram olarak ele alındığı, kontrol algısının pozitif yönleri olmakla birlikte negatif yönlerinin de olduğu taranılan literatürden anlaşılmıştır. Bu araştırmada ayrıca ergenlerde kontrol alanı algısı adıyla yeni bir model önerisi getirilmiştir. Bu modelin literatürdeki diğer çalışmalardan farklılıkları ortaya koyulmuş ve kontrol alanı algısını ölçen bir ölçek geliştirilmiştir. Geliştirilen ölçek bir ön çalışma niteliğinde olup daha sonraki çalışmalara ışık tutması düşünülmektedir. Geliştirilen ölçek Bursa'da özel bir dershaneye devam eden meslek lisesi ve genel lise öğrencileri üzerinde uygulanmıştır (Kız: 72, Erkek:68, n=140). ölçeğin geçerlik ve güvenirlik çalışmaları yapılmıştır. Yapılan faktör analizinde dört farklı kontrol alanı algısı olduğu görülmüştür. Bununla birlikte ölçeğin ölçüt bağımlı geçerliğine de bakılmış ve bunun için Rotter'in Iç-Dış Kontrol Odağı ölçeği, Ergenlerde Kontrol Alanı Algısı Ölçeği ile eş zamanlı olarak araştırma yapılan örnekleme verilmiştir. Ölçüt bağımlı geçerlik için iki ölçekten alınan sonuçların pearson moment korelasyon katsayısı hesaplanmış ve iki ölçek arasında negatif yönde.48 bir korelasyon olduğu görülmüştür. Ancak iç-dış kontrol odağı ölçeğinde puanlar düştükçe iç kontrol odağı artmakta, kontrol alanı algısı ölçeğinde ise puanlar yükseldikçe kontrol alanı algısı genişlemektedir. Dolayısıyla geliştirilen ölçeğin ölçüt bağımlı geçerliğinin olumlu yönde olduğu düşünülmüştür. Ölçeğin ayrıca güvenirliğini test etmek için Cronbach Alpha hesaplama formülü kullanılmış ve 19 maddeden oluşan ölçeğin.60 güvenirlik katsayısı olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca her bir ölçeğin alfa katsayıları da hesaplanmıştır. Buna göre bireyin kendisi ait ölçeğinin.78, uzak sosyal çevre alt ölçeğinin.81, sosyal olay/durum alt ölçeğinin.64 ve yakın sosyal çevre alt ölçeğinin.55 iç tutarlılık katsayılarının olduğu ortaya konulmuştur (n=140, madde sayısı: 19). Sonuç olarak Ergenlerde Kontrol Alanı Algısı Ölçeği'nin ve alt ölçeklerin yeterli güvenirlik katsayısına sahip olduğu düşünülmüştür.