Saçaklızade Mehmed Efendi ve kıraat ilmindeki yeri

Abstract

Saçaklızade Mehmed Efendi olarak tanınan Muhammed b. Ebî Bekr el-Marʿaşî, 1660- 1732 yılları arasında Anadolu’da yaşamış bir Osmanlı alimidir. Eğitimini Şam ve Anadolunun çeşitli şehirlerinde tamamlamıştır. Hayatı boyunca, farklı ilim dallarında çok sayıda eser telif etmenin yanı sıra, yetiştirdiği öğrencilerle de adını duyurmuştur. Osmanlı ilmiyesinin merkez teşkilatı içinde yer almamasına rağmen eser ve fikirleri yankı uyandırmış, ilmî yazışmalar vasıtasıyla, İstanbul uleması ile arasında ilmî ve kültürel bağlar kurmuştur. Dönemindeki sosyal ve kültürel değişmelere karşı ıslahçı bir tavır sergilemiştir. Ansiklopedik bir müellif olan Saçaklızade’nin kıraat ve tecvid sahasında kaleme aldığı eserler, yazıldığı dönemde karşılık bulmuş, kıraat ilminin en üst makamını temsil eden kişilerden olumlu ya da olumsuz dönüşler almıştır. Özellikle dâd harfinin fonetiği ekseninde yaşanan tartışmalara Saçaklızade’nin de dahil olduğu görülmektedir. Bütün bu özelliklerinden dolayı, onun kıraat anlayışının akademik olarak incelenmesi, alana katkı sunacak bir çalışma olarak görülmektedir. Üç bölümden oluşan bu çalışmanın ilk bölümünde, Saçaklızade’nin eğitim dönemi onun ilim anlayışının temelini tespit bakımından ele alınmıştır. İkinci bölümde, kıraat ilmine bakışı ve yaptığı ilimler tasnifinde kıraat ilminin konumu hususu incelenmiştir. Üçüncü ve bölümde ise, onun kıraat ilmi ile ilgili eseri Tehzîbü’l-kırâât, kıraat usûlü konuları bakımından incelenmiş, müellifin kıraat usûlü konularına yaklaşımının tespiti hedeflenmiştir. Bu bağlamda, gerek onun kaynak olarak kullandığı eserler, gerekse sonraki dönemde kaleme alınan kıraat eserleri mukayese amacıyla kullanılmıştır. Saçaklızade teorik alanda özgün kıraat eserleri yazmakla yetinmemiş, aynı zamanda pratik olarak Kur’an ve kıraat eğitimine de önem vermiştir. Kıraat ve tecvid sahasında rağbet gören eserler kaleme alan Saçaklızade’nin fikirleri kendisinden sonraki alimler üzerinde etki bırakmıştır. Dolayısıyla bu çalışmada Saçaklızade’nin, döneminin yaygın kıraat anlayışından farklılık arzeden bakış açısı kıraat konuları üzerinden tespit edilmeye çalışılmıştır.Muhammed b. Ebî Bekr el-Marʿaşî, known as Sachaklizade Mehmed Efendi, was an Ottoman scholar who lived in Anatolia between 1660 and 1732. He completed his education in Damascus and various cities in Anatolia. Throughout his life, in addition to authoring numerous works in different branches of science, he also made a name for himself through the students he educated. Although he was not a part of the central organization of the Ottoman scholarly community, his works and ideas made a splash, and he established scientific and cultural ties with the scholars of Istanbul through scholarly correspondence. He displayed a reformist attitude towards the social and cultural changes of his period. The works written by Sachaklizade, an encyclopedic author, in the fields of recitation and tajweed were well-received in the period they were written, and received positive or negative feedback from people representing the highest authority in the science of recitation. It is seen that Sachaklizade was also involved in the discussions especially on the phonetics of the letter “dâd”. Because of all these features, the academic examination of his understanding of recitation is seen as a study that will contribute to the field. This study consists of three parts. In the first part, Sachaklizade’s education period is discussed in terms of determining the basis of his understanding of science. In the second section, his perspective on the science of recitation and the position of the science of recitation in his classification of sciences were examined. In the third section, his work on the science of recitation, Tehzîbü’l-kırâât, was examined in terms of the topics it contained, and the author’s approach to recitation issues was aimed to be determined. In this context, both the works he used as sources and the recitation works written in the following period were used for comparison purposes. Sachaklizade did not only write original recitation works in the theoretical field, but also gave importance to the Quran and recitation education in practice. Sachaklizade, who wrote popular works in the field of recitation and tajweed, had an impact on the scholars who came after him. Therefore, in this study, Sachaklizade’s perspective, which differed from the common recitation understanding of his period, was tried to be determined through recitation issues.