İbn Haldun'da tarihsel varlık alanının nedenselliği

Abstract

Tarihe mal olmuş olayların neden ve niçin’i birçok filozof tarafından ele alınmış ve gerek siyaset felsefesine, gerek tarihi anlama konusuna hatta daha geniş anlamıyla tüm sosyal bilimlere dair birçok fikir öne sürülmüştür. Bazı düşünürlerin fikirleri tarihte yok olurken, bazı düşünürlerin görüş ve metodolojileri ise günümüze dahi ışık tutacak nitelikte bu gün tartışılmaktadır. Biz de bu çalışmamızda, bahsettiğimiz üzere eskimeyen ve birçok batılı düşünürün ilham kaynağı olan İbn-i Haldun’u ve onun tarihsel vakıalara getirdiği nedensel izahları irdelemeye çalıştık. İbn-i Haldun’un tarihte olmuş olan, olmakta olan ve olması muhtemel olan vakıalar karşısında nedensel bağıntıları nasıl kurduğunu, sosyal bilimler için önerdiği eskimeyen metodolojisini ve daha önemlisi bilimsel aklın oluşabilmesi için olmazsa olmazların neler olduğunu sorgulamaya, didiklemeye gayret ettik. Bu çalışmada temel referans kaynağımız İbn-i Haldun’un, kendi alanında eşsiz sayılan eseri “Mukaddime” olmuştur. Bilindiği üzere Mukaddimede İbn-i Haldun, “umran ilmi” adını verdiği anahtarla, insana dair her fenomenin nedenselliğini sorgulamakla kalmamış, gerek metodolojik gerek sosyolojikpsikolojik, gerekse de felsefi birçok alanda yeni ufuklar açmış ve kendinden sonraki filozoflara yol göstermiştir. Ona göre, insanlık tarihinde var olan her olgunun mutlak bir oluş sebebi vardır ve bu sebep, yeni olacak olan başka bir olgununda nedeni olmaktadır. İklimlerden başlayarak, farklı toplumlar, devletler, ekonomik modeller, şehirler hatta ilimler, kısacası insana dair ve insanla ilişkili ne varsa tüm bunlara dair nedensel izahlarda bulunmaktadır. Bu yönüyle de 21. yüzyıl insanı için hala İbn-i Haldun’da keşfedilmeyi bekleyen birçok konu olduğuna inanmaktayız.

The cause of the events that made history has been studied by many philosophers and a large number of ideas concerning political philosophy and understanding history, and in a larger sense, even ideas about all social sciences have been proposed.While some of those ideas and methodologies vanished , others have survived to shed light to the present day.In this study,we have dealt with a timeless figure who has inspired many western thinkers,Ibn Haldun, and his causal explanations for historical events. Our attempt was to reveal how he causally linked events in history with ongoing events and likely events, and to shed light to the ageless methodology proposed by him for social sciences , but most important of all, to question what the vital elements that make the scientific mind are.The main reference in this study is , Muqaddimah, Ibn Haldun's greatest work of its kind. In his Muqaddimah, using a key which he called “ ilm al umran”, Ibn Haldun has not only questioned the causality of every human phenomenon but also opened new horizons in sociology, psychology and philosophy and prepared the way for later philosophers.According to him, every phenomenon in human history has a cause and that cause ,at the same, exists as a cause for a future phenomenon.He gives causal explanations for everything about humans and anything that is related to humans starting from climates,various societies,states,economic models,cities and even sciences.In that respect,we believe that Ibn Haldun has still a lot of subjects to be discovered for 21 century man.