Bir İngiliz misyoneri William Jowett'in Osmanlı topraklarında misyonerlik faaliyetleri (1815-1820)

Abstract

Misyonerlik, Hıristiyanlığın diğer din mensupları arasında yayılması, azınlık gruplarının bulundukları ülkelere bağlılıklarını zayıflatarak kendi adlarına hareket eder hale getirilmesi ve ülkeleri aleyhine siyasi ve kültürel faaliyetlerde bulunmaları için teşvik ve tahrik etmek amacıyla gerçekleştirilen faaliyetlerdir. Bu açıdan misyonerlik yalnız dini bir tebliğ hareketi olmayıp aynı zamanda ticari, siyasi ve kültürel amaçları olan bir faaliyettir. Hatta misyonerliğin hedef ülkede istihbarat sağlayıcı bir yönü de vardır. Mensup olduğu devletin çıkarları için misyoner, faaliyet gösterdiği toplum ve ülkeyle ilgili istihbarat toplama işini de görür. Misyonerliğin son dönemlerde Batı’nın sömürge ve emperyal amaçlarına hizmet ettiği de bir hakikattir. Nitekim XIX. yüzyılda İngiltere başta olmak üzere bütün Batılı ülkeler adına misyonerlik faaliyetleri artmış, özellikle Osmanlı topraklarında çok sayıda misyoner mensup olduğu ülkeler lehine misyonerlik yapmışlardır. Osmanlı-İngiliz ilişkileri açısından bu faaliyetler önemli bir işlev görmüşlerdir. İngilizlerin Osmanlı coğrafyasındaki menfaatlerinin ve etkinliğinin artışında önemli bir rol oynamışlardır. Osmanlılarla ticari ve siyasi ilişkileri yoğun olan İngiltere bu bakımdan ayrı bir yere sahiptir. İngiliz Kilise Misyoner Cemiyeti (Church Missionary Society) Doğu Akdeniz ve Orta Doğu bölgesinde Osmanlı aleyhine ciddi bir misyonerlik faaliyeti sürdürmüş, diğer misyonerleri yanında bu çalışmada ele alınacak olan misyoner William Jowett de etkin faaliyetler gerçekleştirmiştir. Onun en mühim faaliyeti şüphesiz Malta matbaasını kurup burada bastığı eserleri hedef noktalara dağıtmasıdır. Bu yayınların dağıtımı sayesinde yalnızca Akdeniz’de değil Balkan ve Afrika coğrafyasında da etkili misyonerlik faaliyetleri yürütülmüştür. Bölgede yürüttüğü kültürel, diplomatik ve dini faaliyetler de en az bu kadar önemlidir. Ayrıca Afrika’nın Amharca ve Tigrece gibi yerel dillerindeki İncil basımlarının dağıtımındaki başat aktördür. Jowett, Kilise Misyoner Cemiyeti’nin Akdeniz’e gönderdiği ilk misyonerdir. O yürüttüğü faaliyetler sayesinde Yunan, Mısır ve Habeş misyonlarının temelini atmıştır. Seyahat ettiği bölgelerle ilgili raporlar hazırlayarak bunların Kilise Misyoner Cemiyeti’ne ulaşmasını sağlamıştır. Bu raporlar buraya gelecek misyonerlere bir nevi el kılavuzu olmuştur. Amerikalı misyonerlere rehberlik ederek onlara yardımcı olmuştur. Yaptığı faaliyetler ve ortaya koyduğu usuller Amerika misyonerleri için bir model teşkil etmiş ve bir köprü vazifesi görmüştür. Kısaca William Jowett İngiltere’nin Osmanlı coğrafyasında misyoner faaliyetleri yürüten en önemli isimlerden birisi olmuştur. Bu çalışmanın ortaya koyduğu en önemli sonuçlardan birisi de üzerinde derin araştırma yapılması gereken Osmanlının son dönemde siyasi, sosyal ve kültürel alanlarda yaşadığı değişim ve dönüşümlerle bu misyonerlik faaliyetler arasında sıkı bir bağlantı olduğu hususudur.Missionary works are activities carried out with the aim of spreading Christianity among members of other religions, weakening the loyalty of minority groups to the countries they are in and making them act on their own behalf and encouraging and provoking them to engage in political and cultural activities against their countries. In this regard missionary works are not only a religious movement but also an activity having with commercial, political and cultural aims. Moreover missionary works have an aspect of providing intelligence in the target country. A missionary also holds intelligence about the society and country in which he operates. It is also a fact missionary work have recently served the colonial and imperial purposes of the West. Indeeed, in the 19th century missionary works increased on behalf of Western countries, especially England, in Ottoman lands. Many missionaries carried out missionary work in favor of the countries. These played an important role in terms of Ottoman-England relations and for increasing of the interests and influence of England in the Ottomn geography. Therefore England, had intense commercial and political relations with the Ottoman, has a special place. The Church Missionary Society (CMS) carried out serious activities against the Ottomans in the Eastern Mediterranean and the Middle East. Missionary William Jowett from CMS, will be discussed in this study, had operatins in these places. His most important work was undoubtedly the establishment of Malta printing house and the distribution of the works. Through these publications, effective missionary activities were carried out not only in the Mediterranean but also in the Balkan and African geography. The cultural, diplomatic and religious activities he carried out in the region were at least as important. He is the leading actor for the distribution of Bible editions in African local languages in Amharic and Tigre. He is the first missionary CMS sent to Eastern Mediterranean. With the help of his works Greek, Egyptian and Abyssinian missions were opened and CMS had informations, were a guide for the other missionaries, about the places. He helped Amrican missionaries. In brief W. Jowett was one of the most important names carrying out missionary works in the Ottoman land of England. One of the most important results of this study there is a close connection between the changes and transformations Ottoman Empire had experienced in the political, social and cultural fields in the recent period.