Âşık Çelebi Terceme-i Ravzatü'ş-Şühedâ (inceleme-metin)

Abstract

Hüseyin Vâiz-i Kâşifî'nin Kerbela olayını merkeze alarak 908/1502 yılında yazdığı Ravzatü'ş-Şühedâ konusuyla ilgili Fars edebiyatının şaheseridir. Eser yazıldıktan kısa bir süre sonra farklı kişiler tarafından Türkçe'ye tercüme edilmiştir. Bunlardan birisi de Âşık Çelebi'nin tercümesidir. O, eseri 953/1546 yılında tercüme etmiş olsa da kırk yaşında iken (966/1560) metni tekrar düzenlemiştir. Bu düzenlemeden sonra ortaya sanat kaygısı ile oluşturulmuş bir metin çıkmıştır. Tezin öncelikli amacı, yazma hâlde bulunan eserin "tenkitli metin" yöntemiyle metninin hazırlanması olarak belirlenmiştir. Metnin daha iyi anlaşılması için de hem kaynak metnin yazarı, hem de mütercim tanıtılmıştır. Görüldüğü kadarıyla Âşık Çelebi tercüme esnasında kaynak metne şekil özellikleri açısından büyük ölçüde bağlı kalmıştır. Ancak içerikle ilgili aynı şeyi söylemek zordur. Kaynak metnin bazı kısımlarında özetleme yoluna gittiği gibi bazı yerlerde de genişletme yoluna gitmiştir. Yine bazı yerleri tercüme etmeden geçtiği gibi, bazı yerlerde de eklemelerde bulunmuştur. Tezde mütercimin bu tür tercihlerinin olası sebepleri de araştırılmıştır.

Rawzat al-Shuhada, which was written by Hussain Waiz al-Kâshifî in 908/1502 about the Karbala event, is a masterpiece of Persian literature on the subject. The work was translated into Turkish by many scholars in a short period of time after it was written. Among these translations is that of 'Ashiq Chelebi. Although he translated the work in 953/1546, he re-worked on the text when he was forty in 966/1560. After this re-working, a new text, which exhibits artistic concerns, emerged. The primary purpose of our thesis is the transliteration of the manuscript of this text in a critical edition. For a better understanding, both author and the translator are introduced. After close examination, it is seen that 'Ashiq Chelebi, to a large extent, is loyal to the source text in terms of formal features. However, it is not possible to say the same thing about the content. He chooses to summarize some parts, while he expands some others. Moreover, he skips some parts while he adds extra information in other places. The thesis investigates the possible causes of the translator's choices.