Muhyiddin İbn ‘Arabi'ye göre insan-ı kâmil

Abstract

İbn ‘Arabî, metafizik sistemini dört esas üzerine kurar. a. Allah’ın zâtı b. Allah’ın sıfatlan c. Allah’ın fiilleri d. Mefuller. Birincisi “zât mertebesi”ni, ikinci ve üçüncüsü isimlerin ve fiillerin toplamından ibaret olan uluhiyet (uluhet) mertebesini, dördüncüsü ise isim ve sıfatların tecelli yeri ya da mazharı (görüntü yeri/görüntüsü) olan âlemi ifade eder. Bu tür sınıflandırma onıın selefi olan Gazzâlî’de de vardır.2 İbn ‘Arabî birinci mertebe olan zât mertebesini anlatırken özellikle bu mertebede Allah’ın mutlaklığını vurgular ve O’nun hiç bir varlıkla ilişkisinin olmaması dolayısıyla bilinemez ve anlatılamazlığına dikkat çeker. Bununla birlikte O, bir şekilde tanınması gerekmektedir. Bu durum için İbn ‘Arabî az önce geçen mertebeler tezini ileri sürer. Allah’ın tanındığı mertebe isim ve sıfatlar kabul ettiği ikinci mertebedir. Bu mertebeye uluhiyet ile aynı anlamda kullandığı uluhet adını verir ve bunu Allah’ın isim ve sıfatlarının toplamından ibarettir diye tanımlar.