Tüketicilerin sürdürülebilir tüketim davranışlarını etkileyen faktörler üzerine bir araştırma

Abstract

Son yıllarda artan küresel çevre sorunları ve bilinçsiz tüketim sonucu karşı karşıya kalınan doğal kaynakların tükenme riski insan yaşamı ve ekosistem için ciddi bir tehdit haline gelmiştir. Tüketici davranışlarının çevreye olan zararlı etkilerinin en aza indirilebilmesi, mevcut tüketim kalıplarının değiştirilmesini ve sürdürülebilir tüketim davranışlarına geçişi gerekli kılmıştır. Sürdürülebilir tüketim davranışlarına ilişkin süreçlerde belirleyici olan aktörlerden birisi de tüketicilerdir. Tüketici davranışlarının daha sürdürülebilir hale getirilmesi kapsamında tüketicilerin sürdürülebilir tüketim davranışlarını etkileyen faktörlerin araştırılması konuyu önemli hale getirmiştir. Bu kapsamda ilgili literatür incelendiğinde, sürdürülebilirlik konuları farklı ülke grupları içerisinde farklı bağlamlarda incelenmiş olsa da Türkiye’de sürdürülebilir tüketim alanında yapılan araştırmalar sınırlı sayıdadır. Bu araştırmanın amacı, tüketicilerin sürdürülebilir tüketime yönelik tutumunu etkileyen faktörleri belirlemek ve tutumun sürdürülebilir tüketime yönelik niyeti ve niyetin de sürdürülebilir tüketim davranışı üzerindeki etkilerini ortaya koymaktır. Araştırma modeli “Uyaran-Organizma-Tepki” (S-O-R) modeli çerçevesinde ele alınmıştır. Araştırma verileri kolayda örnekleme yöntemine göre ve Türkiye genelinde toplanmıştır. Verilerin toplanma sürecinde çevrimiçi anket yöntemi uygulanmıştır. Araştırma kapsamında toplanan verilerin analizinde en küçük kareler yapısal eşitlik modellemesi (PLS-YEM) kullanılmıştır. Analiz sonucunda çevresel ilgi, sosyal medya bilgi paylaşımı, çevresel endişe ve algılanan çevresel sorumluluk boyutlarının sürdürülebilir tüketime yönelik tutum boyutu üzerinde anlamlı ve pozitif bir etkiye sahip olduğu bulunmuştur. Ayrıca sürdürülebilir tüketime yönelik tutum boyutunun sürdürülebilir tüketime yönelik niyet üzerinde ve sürdürülebilir tüketime yönelik niyetin de sürdürülebilir tüketim davranışı üzerinde anlamlı ve yüksek bir pozitif etkiye sahip olduğu bulunmuştur. Araştırma sonuçları hem makro hem de mikro açıdan önemli çıkarımlara sahiptir.In recent years, the increasing global environmental problems and the risk of depleting natural resources resulting from reckless consumption have become serious threats to human life and ecosystems. Minimizing the harmful effects of consumer behavior on the environment has necessitated changing current consumption patterns and transitioning to sustainable consumption behaviors. Consumers are among the decisive actors in the processes related to sustainable consumption behavior. Investigating the factors that influence consumers' sustainable consumption behavior has become crucial in making consumer behavior more sustainable. In this context, a review of the relevant literature reveals that while sustainability issues have been examined in different contexts across different country groups, studies on sustainable consumption in Turkey are limited. The purpose of this study is to identify the factors that influence consumers' attitudes towards sustainable consumption and to reveal the effects of these attitudes on intention towards sustainable consumption and the effects of intention on sustainable consumption behaviour. The research model was approached within the framework of the ‘Stimulus-Organism-Response’ (S-O-R) model. Research data were collected throughout Turkey using the convenience sampling method. An online survey method was used to collect the data. The data collected in the study were analysed using partial least squares structural equation modelling (PLS-SEM). The analysis revealed that environmental interest, information sharing on social media, environmental concern, and perceived environmental responsibility have a significant and positive effect on attitudes toward sustainable consumption. Additionally, it was found that the dimension of attitudes toward sustainable consumption has a significant and high positive effect on intentions toward sustainable consumption, and that intentions toward sustainable consumption also have a significant and high positive effect on sustainable consumption behaviour. The research results offer important insights from both macro and micro perspectives.