Kur’ân’da “Delîl” kavramı

Abstract

Arapça’da “ د-ل-ل ” kökünden türemiş olan delîl kavramı, yol göstermek, rehberlik etmek, işaret etmek, ispat etmek gibi anlamlara gelmektedir. Delîlin en temel fonksiyonu hakikati ortaya çıkarmaktır. Kur’ân’da hakikati ortaya çıkarma keyfiyeti, doğruluk derecesi ve kesinliğine göre alâmet, âyet, beyyine, burhân, emâre, hüccet, karîne, sultân gibi farklı isimlendirmelerle yer almaktadır. Maddi anlamda çölde yol göstericiliği ifade eden ve hayati önem taşıyan “delil” kavramı, İslam sonrasında manevi bir anlam kazanmıştır. Kur’ân’a göre insanı dâreyn mutluluğuna ve ebedî kurtuluşa irşâd eden deliller hakiki ve doğru, onu dâreyn mutsuzluğuna ve ebedî azaba ileten deliller ise sahte ve yalancı rehberlerdir. Çalışmamızın birinci bölümünde “delîl” kavramının sözlük ve terim anlamı çerçevesinde tanımı yapılmış ve literatürde incelenmiştir. Kavramın Temel İslâm Bilimleri literatüründe hangi anlamlara karşılık geldiği araştırılmıştır. İkinci bölümde ise Kur’ân’da “D-L-L” maddesinin türevleri ve anlam alanı olarak biçim yönü, yapısı ve amacına göre de anlam yönü detaylı bir biçimde ele alınmıştır.

The word of “Daleel”, derived from the Arabic root " د-ل-ل ", means to show the way, to guide, to point, to prove. The most basic function of “Daleel” is to reveal the truth. It is included in the Qur’an with different names such as alamat, ayat, bayyinah, burhan, amarah, hujjah, qarinah, sultân, depending on the quality of revealing the truth, degree of accuracy and certainty. The concept of "Daleel", which expresses guidance in the material sense and is of vital importance, has gained a spiritual meaning after Islam. According to the Qur’an, the evidence that guides man to spiritual happiness and eternal salvation is genuine and true, while the evidence that leads him to spiritual unhappiness and eternal torment are fake and false guides. In the first part of our study, the concept of "Daleel" was defined within the framework of its dictionary and term meaning and examined in the literature. The meanings of the concept in the Basic Islamic Sciences literature were investigated. In the second part, the derivatives of the article "D-L-L" in the Qur’an and its form as a semantic field, its meaning according to its structure and purpose are discussed in detail.