Modenleş(e)meyen Afganistan: Karl Polanyi’nin gömülülük yaklaşımı yönünden bir inceleme

Abstract

Bu çalışmada Afganistan’ın neden modern bir ulus-devlet ol(a)madığı sorusuna cevap aranmaktadır. Bu sorunun cevabı ne Afganistan’ın işgallere maruz kalması ne de coğrafi koşulların etkisiyle açıklanabilir. Bu çalışmada temel yaklaşımımız modern ulus devlet ol(a)mayan Afganistan’ın toplumsal koşullarının Karl Polanyi’nin gömülülük (embeddedness) kavramıyla açıklanabilir olmasıdır. Afganistan’ın toplumsal koşulları, Polanyi’nin ortaya koyduğu embedded ekonomi izahına karşılık gelmektedir. Piyasa ekonomisi egemenliğine teslim olmamış toplumsal yapısıyla Afganistan, piyasa ekonomisiyle yönetilen ülkelerin işgallerine doğası itibariyle karşı durmuştur. Afganistan son yüz elli yıllık tarihinde büyük güçlerin işgallerine maruz kalmıştır: 1850’li yıllarda iki kez İngiliz işgaline, 1979 yılında on yıllık Sovyet Rusya işgaline ve son olarak 2001 yılında yirmi yıllık ABD işgaline uğramıştır. Ancak bu işgallerin hepsi başarısızlıkla sonuçlandığı gibi işgal sonrası Afganistan’da işgalci güçlerin izlerini de barındırmamıştır. Bu çalışma Afganistan’ın işgallere karşı direncini açıklarken Polanyi’nin piyasa toplumu ve ona bir tepki olarak gelişen moral değerlerin karşılaşmasını ele almaktadır. Çalışmanın temel iddiası, büyük güçlerin Afganistan işgallerinin başarısızlığını coğrafi zorluklar, dini inanç ve etnik yapı, kabile yaşamı ya da işgalci güçler karşısında diğer aktörlerin politikası gibi sebeplerin yanında ve asıl olarak Polanyi’nin iktisadi antropolojiye dayandırdığı moral ekonomiyle Afgan toplumunun direncini/işgale karşı başarısını izah etmektir.

This study seeks to answer the question of why Afghanistan has not become a modern nationstate. The answer to this question cannot be fully explained by Afghanistan’s history of invasions or the effects of geographical conditions alone. Our central approach in this study is that Afghanistan’s failure to become a modern nation-state can be understood through Karl Polanyi’s concept of embeddedness. Afghanistan’s social conditions align with Polanyi’s notion of an embedded economy. With a social structure that has resisted the dominance of the market economy, Afghanistan has naturally resisted invasions by countries governed by such economies. Over the past 150 years, Afghanistan has faced invasions by major powers: it was invaded twice by the British in the 1850s, by the Soviets for ten years in 1979, and by the United States for twenty years in 2001. However, none of these invasions were successful, and Afghanistan did not retain any lasting influence from the invading powers. This study examines the intersection of Polanyi’s market society and the moral values that developed in Afghanistan as a reaction, explaining its resistance to occupation. The main argument of this study is that, in addition to factors such as geographical difficulties, religious beliefs, ethnic structure, tribal life, and the policies of other actors, the resistance/success of Afghan society against occupation can be understood through Polanyi’s concept of the moral economy, which he primarily based on economic anthropology.