Spinoza’da itaat ve özgürlük ilişkisinin alımlanışı -yöntemsel, metafizik ve fizik temelleriyle

Abstract

Bu çalışma, konusu itibariyle, Spinoza düşüncesinin tanrısal veya doğal yasalarla zorunlulukla belirlenmiş ontolojisinin özgürlüğü türetip türetmediği, türettiyse nasıl temellendirildiğini ele almıştır. İlk bölümde, Spinoza’nın dayandığı geometrik yöntem, 17. yüzyılın genel doğa tasarımı çerçevesinde, Descartes’taki kökenleriyle ve Kartezyen düşüncenin Aristoteles mantığına yönelik eleştirileriyle birlikte irdelenmiştir. İkinci bölüm, Spinoza’nın metafiziği ve fiziğini konu edinir. Bu doğrultuda, Spinoza’nın başvurduğu, doğanın etkin ve edilgin boyutlarına ilişkin ayrım bağlamında, Tanrı veya Doğa olarak ifade edilen töz ile tözün veya niteliklerinin değişimleri olan modus öğretisi incelenmiştir. Üçüncü ve son bölüm ise, Spinoza’nın etik ve politik görüşlerine ayrılmıştır. Bu yönde, etik ve politik özgürlüğün metafizik ve fizik temelleriyle ne ölçüde bağdaştığı tartışılmıştır.

In regard of its subject, this study has addressed whether the ontology of Spinoza’s thought, which is determined by the necessity of divine or natural laws, derives freedom, and if so, how it is grounded. In the first part, the geometric method on which Spinoza is relied is examined within the framework of the idea of nature of the 17th century in general, together with its origins in Descartes and Cartesian critique of Aristotelian logic. The second part deals with Spinoza's metaphysics and physics. In this direction, Spinoza's teaching about substance, which is expressed as God or Nature, and about the modus, which are the affections of the substance or its attributes, has been scrutinized in the context of the distinction between the active and passive dimensions of nature. The third and final chapter is devoted to ethical and political views of Spinoza. In this respect, it has been discussed to what extent ethical and political freedom agree with its metaphysical and physical foundations.