Medeni yargılamada e-duruşma

Abstract

22 Temmuz 2020 tarihinde HMK’ya yapılan önemli değişikliklerden biri de, zamanın ve şartların gereği olan, ayrıca birçok usul ilkelerini ilgilendiren, ses ve görüntü nakledilmesi yoluyla veya başka yerde duruşma icrasına ilişkin 149. maddeye yapılan değişikliktir. Eski hükümle mukayesede dikkat çeken nüans, taraflardan birinin rızasının aranması ile hakimin resen tanık, bilirkişi, uzman ve belirli hallerde ilgilileri bu usul ile dinlemesi hususu idi. Bu dinlenilme usulü, 2021 tarihli “Hukuk Muhakemelerinde Ses ve Görüntü Nakledilmesi Yoluyla Duruşma İcrası Hakkında Yönetmelik” te, “e-duruşma” olarak adlandırılmıştır. Duruşma, usul ilkelerinin tezahür ettiği ve adil yargılamanın esas araçlarından biri olduğu gibi, onun gelişiminin bir sonraki evresi, teknolojik boyutu olan e-duruşmanın da incelenmesi ve araştırılması önemlidir. Zira, e-duruşmanın kendine özgü özelliklerinin bilinmesi, usul-şekil şartlarının düzenlenmesi, uygulamada oluşabilecek hukuki ve teknik sorunların çözülmesi ve gelişim yönlerinin belirlenmesi için şarttır. Mukayeseli hukukta e-duruşmanın uygulanmasında, farklı hukuki ve teknolojik deneyimler bulunmaktadır. Bunlar hukuk sistemimizdeki muadilinin ve ilgili düzenlemelerin anlaşılıp değerlendirilmesi bakımından dikkate alınmalıdır. E-duruşma ilk derece yargılamasında kullanılan yeni bir iletişim ve müzakere aracı olarak elektronik ortam ve bilişim teknolojilerine bağlı olup bir yapay zeka ürünüdür. Çalışmamızda bu yeni araç hem hukuki hem de teknolojik alan üzerinden incelenip araştırılmıştır. Bu ikili inceleme yöntemiyle, e-duruşma kurumunun kanun koyucu, katılımcılar, hakim ve mahkeme personeli yönünden ele alınması yanında, ilgili teknolojinin geliştirilmesi ve doğru kullanılmasına yardım edilmesi amaçlanmıştır. E-duruşma ülkemizde yenidir, dünya genelinde ise bir süredir farklı düzenlerde uygulanmaktadır. Onun henüz gelişme aşamasında olması ve teknolojinin inkişaf hızının yanı sıra hukuk sisteminin yapay zekaya güveninden kaynaklı olarak, Türk Hukuk Sisteminde bu kurumdan daha fazla yararlanılması gerektiğini düşünüyoruz. Bu açıdan, Çalışmamızın e-duruşma aracının tahkikat dışında diğer yargılama safhaları ve hatta kanun yollarında da kullanılmasının düşünülmesine katkı sağlayabilmesini ümit ediyoruz.

One of the important amendments made to the Turkish Code of Civil Procedure on 22 July 2020 is the amendments made to article 149, which is required by the deadlines and provisions, as well as many procedural obligations, through audio and video transmission or elsewhere. The remarkable nuances in comparison with the old provision were that the consent of one of the parties was sought and the judge ex officio listened to the witnesses, experts, experts and in certain cases, the relevant parties with this method. This hearing method is named as “e-hearing” in the 2021 “Regulation on the Execution of Hearings by Transmission of Audio and Video in Civil Procedures”. As the hearing is one of the main tools of the fair trial, where the procedural principles are manifested, it is important to examine and research the e-hearing, which is the next stage of its development and its technological dimension. Because, knowing the specific features of the e-hearing is essential for arranging the procedural-form conditions, solving the legal and technical problems that may occur in practice, and determining the development directions. There are different legal and technology experiences in the application of e-hearing in comparative law. These should be taken into account in order to understand and evaluate the equivalent and related regulations in our legal system. E-hearing is a new communication and negotiation tool used in first instance proceedings, it is connected to electronic media and information technologies and is an artificial intelligence product. In our study, this new tool has been examined and researched in both legal and technological fields. With this dual review method, it is aimed to help the e-hearing institution in terms of legislator, participants, judges and court personnel, as well as to help develop the relevant technology and use it correctly. E-hearing is new in our country, and it has been practiced in different ways around the world for a while. We think that this institution should be utilized more in the Turkish Legal System because it is still in the development stage and the speed of development of technology, as well as the legal system's trust in artificial intelligence. In this respect, we hope that our study will contribute to the consideration of the use of the e- hearing tool in other stages of trial and even legal remedies, apart from the investigation.