Sovyetler Birliği dönemi kültür politikalarının Kazak geleneksel müziğine etkileri

Abstract

Bu çalışma, Orta Asya Türk boylarından köklü bir tarih ve kültürel arka plana sahip olan Kazak Türklerinin geleneksel müziklerinin 20. Yüzyıldaki politik süreçlerden ne yönde ve ölçüde etkilendiğine odaklanmaktadır. Çarlık Rusya döneminden başlayıp Sovyetler Birliği dönemi boyunca süren Rus işgali ve yönetiminin müzik özelindeki kanonik uygulamaların Kazak geleneksel müziğinin değişimi, dönüşümü ve 1991 yılında Kazakistan’ın bağımsızlığını kazanmasının bu sürece etkileri, bu tezin temel araştırma konusunu teşkil etmektedir. Çarlık Rusya döneminden itibaren başlayan ve Sovyetler Birliği süresince devam eden Rus egemenliği, Kazak kültürel mirası üzerinde derin izler bırakmıştır. Bu bağlamda, Sovyet yönetiminin uyguladığı kültür politikaları, Kazak geleneksel müziğinin biçim, içerik ve icra süreçlerinde önemli değişim ve dönüşümlere yol açmıştır. Sovyetler Birliği, merkeziyetçi bir ideoloji doğrultusunda kültürel homojenleşmeyi teşvik etmiş ve Kazak müziğini kendi politik hedeflerine uygun şekilde yeniden şekillendirmeye çalışmıştır. Bu süreçte, geleneksel Kazak müzik aletleri, melodik yapılar ve sözlü icra geleneği devlet kontrolüne tabi tutulmuş, kimi unsurlar yasaklanmış ya da resmi ideolojiye uygun hale getirilmiştir. Kazak halk müziği, Sovyet değerlerini yansıtan, kolektif kimliği öne çıkaran ve sosyalist gerçekçilik anlayışıyla şekillendirilen bir biçime evirilmeye çalışılmıştır. Bununla birlikte, Sovyetler Birliği’nin eğitim, medya ve sanatsal üretim politikaları, Kazak müziğinin akademik ve kurumsal düzeyde sistematize edilmesine de olanak tanımıştır. Ancak bu sistematikleştirme süreci, geleneksel müziğin özgün yapısının bozulmasına, bazı türlerin yok olmasına veya kimlik değiştirmesine neden olmuştur. Bağımsızlık sonrası dönemde, Kazakistan’ın kültürel mirasını yeniden canlandırma çabaları, Sovyet etkisiyle değişen müzik formlarını ve pratiklerini nasıl şekillendirdiği açısından önemli bir inceleme alanı oluşturmaktadır. Bu çalışma, Kazak geleneksel müziğinin Sovyet kültür politikaları çerçevesinde nasıl dönüştüğünü, hangi unsurların kaybolduğunu veya değişime uğradığını ve bağımsızlık sonrası bu dönüşümün nasıl değerlendirildiğini analiz etmektedir. Arşiv belgeleri, tarihsel kaynaklar ve alan araştırmalarına dayanarak yapılan bu inceleme, Kazak müziği üzerindeki politik etkilerin uzun vadeli sonuçlarını ortaya koymayı amaçlamaktadır.

This study focuses on how and to what extent the traditional music of the Kazakh Turks, who belong to the Turkic tribes of Central Asia with a deep historical and cultural background, was influenced by the political processes of the 20th century. The main research topic of this thesis is the transformation and evolution of Kazakh traditional music under the canonical practices imposed by Russian occupation and governance, starting from the Tsarist Russia period and continuing throughout the Soviet Union era, as well as the impact of Kazakhstan's independence in 1991 on this process. This study examines how the traditional music of the Kazakhs, who have a deep historical and cultural heritage, was affected by the political processes of the 20th century. Russian domination, which began during the Tsarist period and continued throughout the Soviet Union, left deep marks on Kazakh cultural heritage. In this context, the cultural policies implemented by the Soviet administration led to significant changes and transformations in the form, content, and performance practices of Kazakh traditional music. The Soviet Union, following a centralist ideology, promoted cultural homogenization and attempted to reshape Kazakh music in accordance with its political objectives. During this process, traditional Kazakh musical instruments, melodic structures, and oral performance traditions were placed under state control, with some elements being banned or adapted to fit the official ideology. Folk music was replaced by musical genres that reflected Soviet values, emphasized collective identity, and were shaped by the principles of socialist realism. At the same time, the Soviet Union's policies in education, media, and artistic production allowed Kazakh music to be systematized at an academic and institutional level. However, this process of systematization led to the distortion of traditional music's original structure, the disappearance of certain genres, or their transformation in identity. In the postindependence period, Kazakhstan's efforts to revive its cultural heritage present an important field of study in understanding how Soviet-influenced musical forms and practices have been redefined. This study analyzes how Kazakh traditional music was transformed under Soviet cultural policies, which elements were lost or altered, and how this transformation has been reassessed after independence. Based on archival documents, historical sources, and field research, this study aims to reveal the longterm effects of political influences on Kazakh music.