Mâtürîdi̇yye’ni̇n Bâtinîli̇k eleşti̇ri̇si̇

Abstract

Bu çalışmamızda İslâm düşünce geleneği içinde üstün bir konuma sahip İmam Mâtürîdî başta olmak üzere Mâtürîdiyye mezhebinin Bâtınîlik hakkındaki görüşlerinin ortaya çıkarılması hedeflenmektedir. Her zâhirin bir bâtını ve her nassın bir te’vili bulunduğunu, bunu da sadece Tanrı tarafından belirlenmiş masum bir imamın bilebileceğini iddia eden gruplar için kullanılan Bâtıniyye terimi, geniş bir yelpazeyi kapsamaktadır. Çeşitli isimlerle anılan fırkaların teşkil ettiği din dışı bir hareket olarak tanımlanan mezhebin öncelikle epistemolojisine yer verilecektir. Kelâm ilminde konular ulûhiyyet, nübüvvet ve ahiret başlıkları altında ele alınmaktadır. Bu gelenek üzere öncelikli olarak Allah’ın isim ve sıfatları konusu üzerinde durulacaktır. Teşbihten kaçınmak maksadıyla Allah’a ait isimleri başka aracı varlıklara nispet eden Bâtınîler’in, hâdis olmadığını iddia ettikleri âlem tasavvurları bu konunun devamında ele alınacaktır. Ulûhiyete dair konuların ardından nübüvvete dair meseleler mukayeseli bir şekilde işlenecektir. Beşere kitap, hüküm ve nübüvvetin verilemeyeceğini savunan Bâtınîler, vahyin ruhânî suretle olduğunu iddia ederler. Allah Arapça dil ile bir kitap indirmediği için Kur’ân’ın, Hz. Peygamber’in kendi telifi olduğunu savunan bu grup Mâtürîdiyye tarafından eleştirilmiştir. Ayrıca başkalarına hiçbir surette iletmedikleri, büyük bir yemin almadıkça sair insanlara anlatmadıkları öğretilerinin ayırt edici hususu olan imamet meselesi bu başlığın akabinde yer almaktadır. Ele alınacak bir diğer başlık ise sacayağının üçüncü kısmını teşkil eden ahiret meseleleridir. Ölümü inkâr ederek haşr-i rûhânî’yi savunan Bâtınîlere göre müminin dirilmesi rûhânî surette gerçekleşecek ve bu ebedî olarak kalacak, kâfirin dirilmesi ise çirkin bir surette olacak ve ebediyen bu şekilde cezalandırılacaktır.

In this study, we aim to reveal the views of the Mâturīdīyya sect, especially Imam Mâturīdī, who has a superior position in Islamic thought tradition, on Batıniyya. The Batıniyya term used for groups claiming that every zahir has a batın meaning and every nass has a tawil and that it can only be known an innocent imam determined by God, covers a very wide spectrum ranging. Firstly, the epistemology of the sect, which is defined as a non-religious movement formed by the parties referred to by various names, will be included. Topics in Kalam are addressed under the titles of godhead, propethood and hereafter. According to this tradition will focus primarily on the theme of names and attributes to God. The views of the Bâtînîs, which relate the names of Allah to other intermediate beings in order to avoid similitude, their conception of the universe, which they claim is not hâdith, will be discussed later in this topic. After the subjects related to godhead, the affairs about propethood will be processed in a comparative manner. Those who advocate that books, judgments, and prophets can not be given human beings, claim that the inspiration is in the spiritual order. This group, which claimed that the Qur'an is the Prophet's own language because Allah did not download a book in Arabic language, was criticized by Mâturīdīyya. The issue of imamate, the distinguishing feature of the teachings that they have not conveyed to others in this section, unless they have received a great oath, will also be discussed. Another chapter to be discussed is the affairs of the hereafter, which constitute the third part of the trivet. According to the Batıniyya who defend hashr-i ruhani by denying death, the resurrection of the believer will take place in spiritual form, and this will be forever, and the resurrection of the infidel will be an ugly pattern and will be punished forever.