Siyasi coğrafya yönüyle Türkiye’nin jeokültürel bölge oluşturma-pekiştirme girişimleri: Teşkilat yapıları ve faaliyetlerinin mekânsal örüntüleri temelinde TİKA ve YEE örneği

Abstract

Çalışmada TİKA ile YEE’nin faaliyetlerinin mekânsal örüntüleri, jeokültürel anlam ve işlevleri özelinde Türkiye’nin jeokültürel bölge oluşturma-pekiştirmesine yönelik girişimlerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Diğer bir ifadeyle bu kurumlar aracılığıyla ulus aşırı ölçekte geliştirilen kültürel işbirlikleri vasıtasıyla Türkiye’nin siyasi eksenli kültür etki sahalarının belirlenmesi olarak da tanımlanabilir. Bu kurumların kültürel faaliyetleri özelinde yeni bölgecilik temelinde işlevsel jeokültür bölgesi belirleme amacını gütmesi nedeniyle önemlidir. Benzer yapısal özelliklere sahip kurumların kültürel faaliyetlerine bağlı olarak yapılabilecek olası jeokültür bölgesi belirleme çalışmalarına aktarılabilecek nitelikte olması da araştırmayı değerli kılar. Çalışmanın zamansal kapsamını öncelikli olarak güncel faaliyetler ve genel durum oluşturmakla birlikte söz konusu kurumların kuruluşundan günümüze gelişim süreçlerini de içerir. Alansal kapsamı ise iki kurumun koordinasyon ofislerinin dağılış gösterdiği ülkelerden müteşekkildir. Çalışmanın ana materyalini kurumların yıllık olarak basılan resmi faaliyet raporları oluşturmaktadır. Ayrıca mülakatlar, saha çalışmaları, arşivler, resmi web sayfalarındaki dokümanlar ve sosyal medya hesaplarındaki görsel, söylemsel, yazılı vb. unsurlar gibi çeşitli verilerden de istifade edilmiştir. Faaliyet raporlarında ve teşkilat kanunlarındaki jeokültürel nitelikli vurguların karşılaştırılması, değerlendirilmesinde MAXQDA nitel veri yazılım programı kullanılarak içerik analizi uygulanmıştır. Ayrıca bu kurumların faaliyetlerinin alansal dağılışını, farklılıklarını karşılaştırılması, görselleştirmesi ve analizinde Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) yazılımı olan ArcMap 10.8 tekniklerinden de istifade edilmiştir. İki kurumun faaliyetlerinin nitelikleriyle dağılış sahaları arasındaki jeokültürel politikaların bağlamına odaklanılmıştır. Kurumların teşkilat yapılarıyla birlike kurumsal sürdürülebilirlikleri asamblaj modeline göre değerlendirilmiştir. Jeokültürel bölge ve münasebetler temelinde dâhil oldukları sistemlerle ilişkili, rolleri ve pozisyonlarının bağlamının bütüncül sunulabilmesi için asamblaj yaklaşımıyla yorumlanmıştır. Bu veriler ışığında, özellikle TİKA’nın faaliyetlerinin nitelikleri yönüyle dağılış sahaları arasında belirgin farklıkların olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca her iki kurumun vizyon ve misyonları çerçevesinde faaliyetlerinin yoğunlaştığı sahalar söz konusudur. Bu belirginlik en çok Türkiye’nin tarihi kültür bağlarının olduğu sahalardaki tarihi ve kültürel miras faaliyetleri özelinde gözlenmiştir. Faaliyetlerinin nitelikleriyle dağılış sahaları arasındaki jeokültürel politikaların bağlamına bakıldığında, Osmanlı Tarih-Kültür Mirası, Türk-İslâm Tarih-Kültür Mirası, İslâm Öncesi Türk Tarih-Kültür Mirası ile gelişmekte olan ülkelere yönelik kalkındırma ve insani yardımlar çerçevesinde şekillenen işlevsel jeokültürel bölgelerden söz edilebilir. İlgili bölgeler genel sınırlarıyla birlikte tanımlanmış ve haritalarla görselleştirilmiştir.This study aims to determine Turkey's attempts to create and reinforce a geocultural region by examining the spatial patterns, geocultural significance, and functions of TİKA and YEE's activities. In other words, it can also be defined as identifying Turkey’s politically oriented cultural spheres of influence through transnational cultural collaborations developed via these institutions. This is significant as these institutions aim to define a functional geocultural region within the framework of new regionalism through their cultural activitiesThe study is also valuable in that its findings can be transferred to potential geocultural region identification efforts based on the cultural activities of similar institutions with comparable structural characteristics. The temporal scope of the study primarily focuses on current activities and the overall situation, but also includes the developmental processes of the institutions from their establishment to the present. The spatial scope of the study consists of the countries where the coordination offices of the two institutions are distributed. The primary material of the study consists of the official annual activity reports published by the institutions.. Additionally, various data sources have been utilized, including interviews, field studies, archives, documents on official websites, and visual, discursive, and written elements from social media accounts. Content analysis was conducted using the MAXQDA qualitative data analysis software to compare and evaluate geocultural-oriented emphases in activity reports and organizational laws. Furthermore, ArcMap 10.8, a Geographic Information System (GIS) software, was utilized to compare, visualize, and analyze the spatial distribution and variations of these institutions' activities. The study focuses on the context of geocultural policies between the nature of the activities of the two institutions and their areas of distribution. The institutional structures and organizational sustainability of the institutions have been evaluated based on the assemblage model. Within the framework of geocultural regions and relations, the assemblage approach has been employed to interpret their roles and positions in relation to the systems they are part of, ensuring a holistic presentation of their context. In light of these data, it has been determined that there are significant differences among the distribution areas of TİKA’s activities, particularly in terms of their characteristics. Furthermore, there are areas where the activities of both institutions are concentrated within the framework of their vision and mission. This prominence has been most observed in the historical and cultural heritage activities in areas with which Turkey has historical cultural ties. When examining the context of geocultural policies between the nature of activities and their distribution areas, functional geocultural regions shaped within the framework of Ottoman History-Cultural Heritage, Turkish-Islamic History-Cultural Heritage, Pre-Islamic Turkish History-Cultural Heritage, and development and humanitarian aid to developing countries can be identified. The relevant regions have been defined along with their general boundaries and visualized through maps.