Benzilaminopurinin (BAP) farklı dozlarının Allium tuncelianum’un mini soğanlarından bitki gelişimine olan etkilerinin belirlenmesi

Abstract

Tunceli veya Ovacık sarımsağı (Allium tuncelianum Kollman), Türkiye'nin doğusunda Tunceli'nin Munzur Vadisi'nde başta Tunceli, Sivas ve Erzincan illerine endemik olan tek dişli bir yabani Allium türüdür ve sınırlı olarak bu illerde ve komşu illerde mutfaklarda kullanılmaktadır. Bitki, yemek pişirmede kullanılmak üzere doğadan toplanmakta ve bu durum bitkinin neslinin tükenmesiyle tehdit etmektedir. Tunceli sarımsağının genel olarak kullanılan sarımsağa (Allium sativum) göre daha yüksek antiradikal aktivite gösterdiği ve daha fazla toplam fenolik bileşik içerdiği ve iyi bir doğal antioksidan özelliklerine sahip olduğu belirtilmektedir. Tek dişli olması, kabuk sayısının kültür sarımsağı ile karşılaştırıldığında daha az (genellikle 1 adet) olması gibi özellikleri nedeniyle sanayide olduğu kadar tüketimde de kullanım şansı bulunmaktadır. Allium tuncelianum çiçekleri diğer Allium türleri gibi şemsiye çiçek yapısındadır ve çiçeklerinde yeterli tohum üretimi olmaktadır. Ancak tohumlarında görülen dormansi nedeniyle tohumların çimlenme yüzdesi düşük olmakta ve çimlenme süreleri uzamaktadır. Bu durum Tunceli sarımsağının üretimini kısıtlamakta ve endemik olan bu türü doğadan kaybolma riski ile baş başa bırakmaktadır. Bu tez çalışmasında A. tuncelianum mini soğanlarına 0, 1000, 2000, 3000 mg L-1 6-benzilaminopurin (BAP) sera koşullarında muamelesi ile gelişen bitkilerde ve yeni soğan oluşumuna olan etkilerin izlenmesi ile bu mini soğanların alternatif bir vegatatif üretim materyali olarak kullanımına yönelik potansiyellerinin tespitinin yapılması amaçlanmıştır. Elde edilen sonuçlarda olumlu etkiler tespit edilmiş olup sonuçlar umut verici olarak değerlendirilmektedir.

Tunceli or Ovacık garlic (Allium tuncelianum Kollman) is a single-cloved wild Allium species endemic to the Munzur Valley of Tunceli in eastern Turkey (mainly belonging to the Tunceli, Sivas and Erzincan provinces) and is used on a limited basis in the kitchens of these provinces and neighboring provinces. The plant is collected from nature to be used in cooking, which threatens the plant with extinction. It is stated that Tunceli garlic shows higher antiradical activity than the common garlic (Allium sativum L.), contains more total phenolic compounds and has good natural antioxidant properties. Due to its features such as being single-cloved and having fewer shells compared to cultivated garlic, it has the opportunity to be used in consumption as well as in industry. Allium tuncelianum flowers have an umbel flower structure like other Allium species, and their flowers produce sufficient seeds. However, due to the dormancy observed in the seeds, the germination percentage of the seeds is low and their germination time is prolonged. This situation limits the production of Tunceli garlic and faces this endemic species with the risk of disappearing from nature. In this thesis study, it was aimed to monitor the effects of 0, 1000, 2000, 3000 mg L-1 6-benzylaminopurine (BAP) treatment on A. tuncelianum mini bulbs under greenhouse conditions on the growth of developing plants and the formation of new bulbs and to determine the potential of these mini bulbs for use as an alternative vegetative production material. Positive effects were detected in the results obtained and the results are considered promising.