Mükellef hakları; Gelir İdaresi Başkanlığı özelinde mükellef hakları algı düzeyi üzerine bir araştırma

Abstract

Bu inceleme çalışmasında günümüz dünyasının yükselen değeri hak ve özgürlükler olgusunun, verginin muhataplarına yansıması olarak karşımıza çıkan mükellef hakları kavramının kamu idaresi bağlamında ele almaktadır. Gelir idaresi Başkanlığı ve onun denetimle görevli kuruluşu olan Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı’nın yetkilerini kullanırken vergi mükelleflerinin temel haklarını koruma konusunda potansiyel bir çelişkinin var olup olmadığı incelenmektedir. Araştırmada kullanılan VDK Başkanlığı’nın yıllık faaliyetlerine ait raporlar ile GİB’e ait internet sitesindeki yayınlanan belgeler incelenerek mükellef hakları kavramına ilişkin yaklaşımlarının ortaya konulabilmesi için yapılan çalışmada belgesel tarama yöntemi kapsamında doküman analizi tekniği kullanılmıştır. Türkiye’nin vergi hukuk sistemi, verginin muhatabı mükelleflere birtakım haklar tanımakla beraber, verginin mükellef tarafına tam bir güvence sağlama noktasında yasal düzenlemelerin ikincil kaynaklar vasıtasıyla düzenlenmiş olması sorunsalı bulunmaktadır. Sayıca yetersiz olan denetim personelinin artan iş yükü ve performans baskısı altında çalışması nedeniyle mükellef haklarına yeterli özenin gösterilmemesi, uygulama da hak ihlallerine yol açmaktadır. Yapılan incelemelerin sonucunda mükellef hakları kavramına yeterli düzeyde yer verilmediği sonucuna ulaşılmıştır. Gelir idaresinde problemin çıkış noktasında yeterli eğitim almamış personel ile idarenin mükellef haklarını sadece evrak üzerinde bir formalite gibi görme anlayışının değiştirilmesi gerekmektedir. Bu doğrultuda, personelin çağdaş yöntem ve imkanlarla eğitilmesi ve çalışma fırsatlarına erişiminin sağlanması gerekmektedir.

In this review study, the rising value of today's world, the phenomenon of rights and freedoms, is discussed in the context of public administration, as is the concept of taxpayer rights, which is a reflection of the tax on its addressees. It is examined whether there is a potential conflict in protecting the fundamental rights of taxpayers while exercising the powers of the Revenue Administration and its auditing institution, the Tax Inspection Board. Document analysis technique was used within the scope of documentary scanning method in the study to reveal their approach to the concept of taxpayer rights by examining the reports of the annual activities of the VDK Directorate used in the research and the documents published on the website of the Revenue Administration. Although Turkey's tax legal system provides certain rights to taxpayers, there is a problem that legal regulations are prepared through secondary sources in order to provide full assurance to the taxpayer. Failure to pay sufficient attention to taxpayer rights due to the insufficient number of audit personnel working under increasing workload and performance pressure leads to rights violations in practice. As a result of the examinations, it was concluded that the concept of taxpayer rights was not included sufficiently. At the origin of the problem in the revenue administration, it is necessary to change the personnel who have not received sufficient training and the administration's understanding of taxpayer rights as a mere formality on documents. In this regard, it is necessary to train the personnel with modern methods and opportunities and provide them with access to work opportunities.