Alman seyyahların gözünden Bursa (1793-1816)

Abstract

18. ve 19. yüzyıllarda köklü ve zengin bir tarihe sahip Bursa, yabancı seyyahların araştırma yapmak istedikleri şehirler arasındadır. Bu çalışmada Bursa'ya seyahat eden üç Alman seyyahın kimler oldukları, neden Bursa'ya seyahat ettikleri ve seyahatnamelerinde Bursa ile ilgili hangi konuları ele aldıkları ortaya çıkarılmıştır. 1793'te Ignaz Brenner von Felsach, 1804'te Joseph von Hammer-Purgstall ve 1816'da Otto Friedrich von Richter, Bursa'ya seyahat etmiş ve Bursa izlenimlerini seyahatnamelerine aktarmışlardır. Brenner ve Hammer, Oryantalizm Akademisi'nin görevlendirdiği İstanbul'daki Avusturyalı diplomatlardır. Her iki seyyah da Oryantalizm Akademisi'nden mezundur. Bu akademide eğitim görmüş diplomatlar, Osmanlı Devleti'nde Avusturya'nın ticari ve siyasi imtiyazlarını gözetme sorumluluğu ile yetiştirilmişlerdir. Hammer'ın öğrencisi Richter ise bilimsel araştırmacı olarak Bursa'ya seyahat etmiştir. Seyyahların meslekleri göz önüne alındığında, onların Bursa'ya siyasi, ticari ve bilimsel araştırma amaçlı seyahat etmiş oldukları anlaşılmaktadır. Alman seyyahların 1793, 1804 ve 1816 tarihlerinde ele aldıkları Bursa seyahatnameleri, sosyo-ekonomik, kültürel ve coğrafi boyutlarda değerlendirilmiş ve deskriptif yöntem kullanılarak analiz edilmiştir. Alman seyyahların Bursa ile ilgili anlatıları, 19. yüzyılda Bursa'ya seyahat etmiş diğer Türk ve Avrupalı seyyahların seyahatnamelerindeki aktarımları ile karşılaştırılmıştır. Bilimsel araştırmalar ve diğer kaynaklarla seyyahların doğru aktarımları teyit edilmiş ve yanlış aktarımları ise ortaya çıkarılmıştır.

In the 18th and 19th centuries, Bursa, a city with a deep-rooted and rich history, was among the cities that attracted the interest of foreign travelers for research purposes. This study identifies three German travelers who visited Bursa, exploring who they were, why they traveled to Bursa, and which aspects of the city they addressed in their travel books. Ignaz Brenner von Felsach in 1793, Joseph von Hammer-Purgstall in 1804, and Otto Friedrich von Richter in 1816 travelled to Bursa, documented their travels and impressions on their travel writings. Brenner and Hammer were Austrian diplomats stationed in Istanbul, assigned by the Oriental Academy, and both were alumni of this institution. The diplomats trained at the Oriental Academy to protect Austria’s commercial and political interests within the Ottoman Empire. Hammer’s student, Richter, visited Bursa for scientific research. Considering their professions, it is evident that these travelers visited Bursa for political, commercial, and scientific research purposes. The travel books written by the German travelers in 1793, 1804, and 1816 have been evaluated from social, economic, cultural, and geographical perspectives and analyzed using a descriptive method. The German travelers’ writings were compared with the other Turkish and European travelers who visited Bursa in the 19th century. Scientific studies and other sources helped verify accurate descriptions and clarify any inaccuracies in their observations.