Taze gıda soğuk zincir lojistik hizmet sağlayıcılarının bulanık DEMATEL bazlı bulanık VIKOR yöntemi ile performans değerlendirmesi: Kenya için bir uygulama

Abstract

Taze ürünler veya çabuk bozulan gıdalar, muhafazası zor olan ve meyve, sebze, et, deniz ürünleri ve işlenmiş gıdalar gibi kategorileri içeren gıdalardır. Meyve ve sebzeler genellikle çiğ, taze kesilmiş veya asgari düzeyde işlenmiş olarak tüketilir. Etkili soğuk zincir yönetimi, tüketicilere ulaştırılan taze gıdaların kalitesinin sağlanması açısından hayati öneme sahiptir. Taze meyve ve sebze endüstrisi, dinamik ve oldukça rekabetçi bir sektör olup, özellikle gelişmekte olan ülkelerde kalite sorunları ve gıda güvenliğine yönelik tehditlerle karşı karşıyadır. Yetersiz soğuk zincir altyapısı nedeniyle, gelişmekte olan ülkelerde meyve, sebze ve süt ürünleri de dahil olmak üzere bozulabilir gıdaların %40’ı, tüketicilere ulaşmadan kaybedilmektedir. Gıda kaybı ekonomiye, çevreye, topluma ve gıda güvenliğine zarar verir. Gıda soğuk zincirleri gıda kaybını ve israfını azaltmada önemli bir rol oynar. Soğuk zincir lojistik sistemleri kurmak için önemli miktarda maddi ve finansal kaynak gerektiğinden, firmalar genellikle soğuk zincir lojistik hizmet sağlayıcılar ile çalışmaktadırlar. Bu bağlamda, hizmet sağlayıcılar stratejik hedeflere ulaşmaya ve rekabet avantajları elde etmeye yardımcı olur. Afrika'da çiftçilerin yetiştirdiği gıdanın yaklaşık üçte biri soğutma eksikliği, pazara erişimin zayıf olması ve diğer ilgili faktörler nedeniyle kaybolmaktadır. Meyve ve sebzelerin yıllık gıda kayıplarının %40 ila %50 olduğu tahmin edilmektedir. Bu çalışmada, Bütünleşik Çok Kriterli Karar Verme tekniği kullanılarak Kenya'da soğuk zincir lojistik hizmet sağlayıcılarının seçiminin öznelliği ve belirsizliği analiz edilmiştir. Bu yaklaşıma dayanarak, tez Kenya'daki taze ürün lojistik hizmet sağlayıcılarını Çok Kriterli Karar Verme (ÇKKV) yöntemini kullanarak değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Önerilen üç aşamalı yaklaşım, taze gıda soğuk zincir sağlayıcılarını seçme kriterlerinin sistematik bir literatür incelemesi ve bir uzman toplantısı yolu ile belirlendiği ilk aşama ile başlar. Kriterler, ikinci aşamada bulanık DEMATEL yöntemi ile hesaplama yapılarak ağırlıklandırılır. Üçüncü aşama, bulanık VIKOR yöntemi kullanılarak alternatif soğuk zincir lojistik hizmet sağlayıcılarının değerlendirilmesini ve seçilmesini içerir. Çalışmanın analiz bölümünde, taze gıda için lojistik hizmet sağlayıcılarını seçerken performansı etkilemek için 17 farklı kriter kullanılmıştır. Çalışma analiz sonucunda, kriterler ağırlıklarının arasında hizmet kalitesi ve gıda güvenliği (C5), en önemli en önemli faktör olduğu tespit edilmiştir. Bununla birlikte Soğuk zincir altyapı ve ekipman kapasitesi (C6), hükümet politikası yasaları ve düzenlemeleri (C14) ve risk faktörü (C17) kriterlerin de kritik öneme sahip olduğu belirlenmiştir. Bulanık VIKOR yöntemi kullanılarak elde edilen sıralama sonuçları, lojistik hizmet sağlayıcıları içinden en iyi alternatifin LSP2 olduğunu göstermektedir.

Fresh produce, or perishable foods, is challenging to preserve and includes categories such as fruit, vegetables, meat, seafood, and processed foods. Fruits and vegetables are often consumed raw, freshly cut, or minimally processed. Effective cold chain management is essential to ensure the quality of fresh food delivered to consumers. The fresh fruit and vegetable industry is a dynamic and highly competitive sector that struggles with quality issues and threatens food safety in developing countries. Due to inadequate cold chain infrastructure, up to 40 percent of perishable goods, including fruit, vegetables, and dairy products, are lost before they reach consumers in developing countries. Food loss hurts the economy, the environment, society, and food security. Food cold chains play a crucial role in reducing food loss and waste. As considerable material and financial resources are required to set up cold chain logistics systems, companies often appoint cold chain logistics partners as service providers. In this context, the service providers help to achieve strategic goals and gain competitive advantages. In Africa, about a third of the food farmers grow is lost due to lack of refrigeration, poor m arket access, and other related factors. Annual food losses of fruit and vegetables are estimated at 40 to 50 percent. Using an integrated Multicriteria Decision Making technique, this study analyzed subjectivity and uncertainty in selecting cold chain logistics service providers in Kenya. Based on this approach, the thesis aims to evaluate fresh produce logistics service providers in Kenya using the multicriteria decision-making (MCDM) technique. The proposed three-phase approach starts with the first phase, in which the criteria for selecting fresh food cold chain providers are identified through a systematic literature review and an expert meeting. The criteria are calculated and weighed using the fuzzy DEMATEL method in the second phase. The third phase comprises evaluating and selecting alternative cold chain logistics service providers using the fuzzy VIKOR method and the performance of a sensitivity analysis. In the analysis part of the study, 17 different criteria were used to influence performance when selecting logistics service providers for fresh food. As a result of the study analysis, it was determined that service quality and food safety (C5) were the most important factors among the criteria weights. However, cold chain infrastructure and equipment capacity (C6), government policy laws and regulations (C14) and risk factor (C17) criteria were also determined to be of critical importance. The ranking results obtained using the fuzzy VIKOR method show that LSP2 is the best alternative for the logistics service provider.