Cengiz Dağcı’nın “Onlar da İnsandı” romanı üzerinden Türkiye Türkçesi ve Kırım Türkçesindeki deyimler ve atasözlerinin karşılaştırılması

Abstract

Bu çalışmanın konusu, Kıpçak grubu Türk lehçelerinden Kırım Türkçesi ile Oğuz grubu Türk lehçelerinden Türkiye Türkçesinde yer alan atasözü ve deyimlerin, 20. yüzyılda yaşamış Kırımlı yazar Cengiz Dağcı’nın “Onlar da İnsandı” romanı üzerinden karşılaştırılmasıdır. Dağcı’nın Türkiye Türkçesi ile yazdığı roman, Yunus Kandım tarafından Kırım Türkçesine aktarılmıştır. Karşılaştırma, söz konusu iki eser üzerinden yapılmıştır. Türk dilinin lehçeleri arasındaki farklılıklar, dilin yapısal özelliklerinden kültürel ve tarihî bağlamlara kadar geniş bir yelpazede incelenebilir. Coğrafi izolasyon, tarihî etkileşimler, göçler, yerel kültürel özellikler ve sosyal sınıf gibi faktörler, dilin zaman içerisinde farklı alanlarda gelişmesine ve farklı topluluklar arasında çeşitli varyasyonların oluşmasına yol açar. Cengiz Dağcı’nın “Onlar da İnsandı” isimli romanında yer alan atasözleri ve deyimler bağlamında Kırım Türkçesi ve Türkiye Türkçesi karşılaştırması yapıldığı zaman da iki lehçe arasında farklılıklar olduğu görülmektedir. Bununla birlikte her iki lehçede de ortak olan ya da benzer anlamları taşıyan birçok atasözü ve deyim de bulunmaktadır. Bu da Türk dilinin lehçeler arası bağlarının bütünüyle kopmadığının bir göstergesidir. Elde edilen bulgular, Türk dilinin farklı lehçelerindeki deyim ve atasözlerinin, dilin taşıdığı kültürel ve sosyal mirası nasıl yansıttığını göstermektedir. Bu çalışma, Türk dili ve edebiyatına katkı sağlamanın yanı sıra dil araştırmaları için de değerli bir kaynak olma özelliği taşımaktadır. Dağcı’nın eserlerindeki dil unsurlarının incelenmesi, Türk lehçeleri arasındaki etkileşim ve uyumun daha iyi anlaşılmasına olanak tanımaktadır. Bu çalışma üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde Cengiz Dağcı’nın hayatı, edebî kişiliği ve eserleri ile “Onlar da İnsandı” romanı ele alınmıştır. İkinci bölümde deyimler ve atasözleri ile lehçeler arası farklılıklar hakkında bilgiler verilmiştir. Üçüncü bölümde ise “Onlar da İnsandı” romanının Türkiye Türkçesi ve Kırım Türkçesiyle yazılan iki farklı versiyonu üzerinden deyim ve atasözlerinin iki lehçedeki karşılaştırmasına yer verilmiştir.The subject of this study is the comparison of proverbs and idioms in Crimean Turkish, one of the Kypchak group Turkish dialects, and Türkiye Turkish, one of the Oghuz group Turkish dialects, through the novel “Onlar da İnsandı” by the 20th century Crimean writer Cengiz Dağcı. The novel, written by Dağcı in Türkiye Turkish, was translated into Crimean Turkish by Yunus Kandım. The comparison was made based on the two works in question. Differences between dialects of the Turkish language can be examined in a wide range from structural features of the language to cultural and historical contexts. Factors such as geographical isolation, historical interactions, migrations, local cultural characteristics and social class lead to the development of the language in different areas over time and the formation of various variations among different communities. When Crimean Turkish and Türkiye Turkish are compared in the context of proverbs and idioms in Cengiz Dağcı’s novel “Onlar da İnsandı”, it is seen that there are differences between the two dialects. However, there are many proverbs and idioms that are common to both dialects or carry similar meanings. This is an indication that the inter-dialectal ties of the Turkish language have not been completely severed. The findings show how idioms and proverbs in different dialects of the Turkish language reflect the cultural and social heritage carried by the language. In addition to contributing to Turkish language and literature, this study is also a valuable resource for linguistic researches. Examining the linguistic elements in Dağcı’s works allows a better understanding of the interaction and harmony between Turkish dialects. This study consists of three parts. In the first part, Cengiz Dağcı’s life, literary personality and works and his novel “Onlar da İnsandı” were discussed. In the second part, information is given about idioms, proverbs and differences between dialects. In the third chapter, the comparison of idioms and proverbs in two dialects is given, through two different versions of the novel “Onlar da İnsandı” written in Türkiye Turkish and Crimean Turkish.