İbn Sina mantığında kıyasın öncülleri

Abstract

Mantıkçı olarak Aristoteles'in başarısı, geleneksel biçimde kıyas denilen çıkarsama teorisidir. Aristoteles'in kıyas teorisi Batı'da ve Yakın Doğu'da iki bin yıldan daha fazla önemli bir rol oynadı. İslam Dünyası, çeviri hareketleriyle Aristoteles'in mantık kitaplarını tanıdı. Fârâbî ve İbn Sina Aristoteles'in kıyas teorisini tekrar yorumladı. Bu çalışma İbn Sina'nın kıyas teorisi ve kıyasın öncülleri hakkındaki görüşlerini içermektedir. Tez giriş, iki bölüm ve sonuçtan meydana gelmektedir. Girişte bu çalışmanın amacı, yöntemi, içeriği ve kullanılan eserler açıklanmıştır. Her kanıtlamada olduğu gibi kıyasın da bir biçimi ve içeriği vardır. Dolayısıyla kıyasla ilgili bu çalışmamız kıyasın formel ve içerik kısmını içermektedir. Birinci bölümde kıyasın formel kısmıyla ilgili olarak kıyasın tanımı ve çeşitleri incelendi. Bu bölümde, yüklemli ve şartlı kıyaslarda kullanılan öncüller hakkında bilgi verildi. İkinci bölümde kıyasın içerik kısmına yönelik olarak burhan, cedel, hitabet, mugalata ve şiir olmak üzere beş sanatın tanımı, içeriği, amacı açıklandı ve bu beş sanatta kullanılan öncüller belirtildi. Konu İbn Sina'nın tanım ve sınıflandırmasına göre düzenlendi. Konunun daha iyi anlaşılması için İbn Sina'nın belirttiği kıyas örneklerine yer verildi. Sonuçta tezle ilgili değerlendirme yapıldı.

The success of Aristotle as a logician is his theory of inference, traditionally called the syllogism. Aristotle's theory of syllogism had played an important role both in the West and in the Near East for more than two thousand years. Muslim World recognized Aristotle's logic books with translation movement. Al-Fârâbî and Avicenna reinterpreted Aristotle's theory of the syllogism. This study contains Avicenna's theory of the syllogism and opinions about the premises of syllogism. The dissertation consists of an introduction, two chapters and a conclusion. In the introduction aim, method, content of this study and the references were indicated The syllogism has a format and content just as in all demonstrations. Thus, this study of syllogism contains the formal aspect and content of syllogism. In the first chapter, definition and types of syllogism were examined in connection with the formal aspect of syllogism. In this chapter, information about premises used in predicate and conditional syllogism was given. In the second chapter, definition, content, aims of five arts which are demonstration, dialectic, rhetoric, sophistic evidence, poetry were explained with regard to content of syllogism. In this chapter, premises used in the five arts were indicated. Subject was organized according to Avicenna's definition and classification. For a better understanding of the subject, syllogism examples cited by Avicenna were given. In conclusion, the dissertation was evaluated.