Mahkeme sicillerine göre XVIII. yüzyılda Bursa'da gayrimüslimler

Abstract

Son dönemlerde Osmanlı Devleti'ndeki gayrimüslimlerle ilgili çalışmalar artmıştır. Bu araştırmalardan bir kısmı daha önce kaleme alınmış kaynaklara dayanarak yapılırken diğer bir kısmı da arşiv belgeleri esas alınarak hazırlanmıştır. Bununla birlikte Osmanlı toplumunun önemli bir bölümünü oluşturan gayrimüslimlerle ilgili olarak bütün Osmanlı coğrafyasını kapsayacak şekilde yapılan çalışmalar yeterli değildir. Şurası da bir gerçektir ki tüm Osmanlı coğrafyasını kapsayacak bir çalışmanın gerçekleştirilmesi en azından şimdilik bir hayli zordur. Böyle bir çalışma ancak yerel tarih incelemelerinin bir araya getirilmesiyle mümkündür. Bu anlamda Osmanlı Devleti sınırları içinde kalan şehirlerle ilgili farklı konularda çok sayıda inceleme yapılmıştır. Bunlar arasında Osmanlı şehirlerindeki halkın bir kısmını oluşturan gayrimüslimlerle ilgili çalışmalar da bulunmakla birlikte bunların yeterli olduğu söylenemez. Bursa için de aynı şeyi söylememiz mümkündür. Zira bazı kaynaklarda Osmanlı idaresi döneminde Bursa' daki gayrimüslimlerle ilgili yer yer bilgiler olsa da Necla Günay'ın "XVI. Yüzyılda Bursa Yahudileri" adlı yüksek lisans tezinin dışında bilimsel bir çalışma bulunmamaktadır. Oysa Bursa, Osmanlı Devleti'nin ilk başkenti olması nedeniyle gayrimüslimlerin devletle ilişkilerinin de ilk şekillendiği yerdir. Osmanlı tarihi boyunca ülke sınırları içindeki gayrimüslimlerle ilişkiler Bursa'da başlamış ve daha sonraki gelişmeler bu temel üzerine bina edilmiştir.