Kord bezi teknolojisinde kullanılan bazı tekstil liflerinin mekanik özellik-yapı ilişkisinin incelenmesi

Abstract

Bu çalışmada endüstriyel uygulamalar için üretilmiş 3 değişik tip polyester kullanılmıştır. Bunlar; yüksek dayanımh poliester (HT PET), boyutsal kararlı poliester (DSP PET) ve polietilen naftalat (PEN)'dır. Deneylerde lif, iplik ve kord olmak üzere malzemenin 3 değişik formu kullanılmıştır. Kordlar 4 farklı büküm seviyesinde hazırlanmıştır. Malzemenin lif formuna toparlanma, iplik formuna kaynar su çekmesi ve diferansiyel tarama kalorimetresi, kord formuna ise sürünme, elektron tarama mikroskobu, optik mikroskop ve ısıl çekme deneyleri yapılmıştır. Çekme deneyleri malzemenin tüm formlarına uygulanmıştır. Yapılan deneylerle lif, iplik ve kord davranışı arasında bağlantı ve buna ilave olarak kordun mekaniksel ve ısıl davranışı ile büküm seviyesi ve malzeme cinsi arasındaki ilişki incelenmiştir. Bu çalışmalar sonucunda bükümün kordun çekme, sürünme ve kopma mekanizması üzerinde büyük etkisinin olduğu gözlenmiştir. Büküm seviyesindeki artışın kopma uzaması ve sürünme miktarını arttırırken kopma mukavemetini azalttığı görülmüştür. Bunların yanında kord performansının en çok malzeme cinsinden etkilendiği gözlenmiştir. Isıl çekme deneylerinde ise ısıl çekme ile büküm seviyesi arasında bir bağlantı görülmemiştir. Toparlanma deneylerinde ise %10 uzama için DSP PET ve PEN iyi toparlanma davranışı göstermektedir. Liflerin kopma uzamalarının %30'u liflerde ilk akmadan sonraki gerilim sertleşmesi bölgesine karşılık gelmektedir. Bu nedenle bu bölgedeki toparlanma liflere kopma uzamasının %10'u uygulandığında görülen toparlanmadan daha az olmaktadır. %60 uzamada ise toparlanma davranışı hiçbir lif için iyi değildir. Hatta HT PET deneyi tamamlayamadan kopmaktadır.

In this study three different industrial fibres, which are namely; high tenacity polyester (HT PET), dimensionally stable polyester (DSP PET) and poly( ethylene 2,6- naphthalate) (PEN) were used. The experiments were performed by using fibre, yarn and tire cord forms of the material. Tire cords were prepared in 4 different twist levels. Recovery from strain measurements were done by using fibre form of the material, shrinkage and differential scanning calorimeter tests were performed by using yarn form and creep, optical microscopy, scanning electron microscopy, test rite tests were done by using tire cords. The aim of the tests were to investigate the relation between the mechanical behaviour of fibre, yarn and tire cord forms of the material. In addition to this, the effect of twist and material on the mechanical and thermal properties of the tire cords was discussed. It was observed that the twist had a very important effect on the tensile properties, creep and fracture mechanism. An increase in the twist level increases breaking elongation as well as the creep rate and decreases breaking strength. Breaking mechanisms were also affected by the twist level. However it had been found that material had the most important role on the cord performance. In test rite tests no relation between the twist level and shrinkage was observed. In recovery measurements for 1 0% strain both DSP PET and PEN showed good recovery. 30 % of the breaking strain was in the region of strain hardening after yield. Therefore recovery from this strain was not as good as that of 10% of the breaking strain. Recovery was worsen for all types and even HT PET broke shortly after enabling the recovery measurements.