"Çokuluslu şirketler ve uluslararası kooperatifçilik hareketi": Finansal ve idari zorunluluklar

Abstract

Ülke sınırları içinde faaliyet gösteren uluslararası özel teşebbüsün yeni bir türünü teşvik eden çok sayıda faktör bir araya geldi. Bu yeni teşebbüs türünün ortaya çıkışını etkileyen faktörlerden bazılarını şöyle sıralayabiliriz: - Hızla büyüyen dış pazarlar, - Gümrük duvarları engelinin her taraf edilmesi, - Emek ve hammadde maliyetlerindeki farklılıklar, · - Vergilemedeki farklılıklar, - Ulaştırma masraflarından tasarruf etme ve daha esnek döviz kontrolleri. uluslararası dev şirketlerin bir kısmının başlangıcı çok daha önceki yıllara , kadar uzamasına rağmen, bu şirketlerin büyümesindeki hızlı gelişme son 20 yılda gerçekleşmiştir. Başta Amerika olmak üzere birçok gelişmiş kapitalist ülkenin işletmeleri faaliyet gösterdikleri söz konusu ülkelerdeki menfaatlerini korumak için yaptıkları deniz aşırı yatırımlar kısmen veya tamamen yabancı mülkiyetinde sonucunda bu gelişme ortaya çıkmıştır. Birkaç istisna dışında uluslararası şirketler, yönetimin ve mülkiyetin uluslar üstü birleşiminden aynı tutulamazlar. Böylece uluslararası şirketlerin çoğu "Birçok ülkede faaliyet gösteren" anlamında olmak üzere çok uluslu şirket (Multi-National company) şeklinde tanımlanmaktadır. Çünkü çok · uluslu bir yönetim yapısına sahiptirler. Fakat şirket faaliyetlerinin hepsi yine de ana şirketin bulundu~ ülkeden kontrol edilir. Yapısal özellikleri itibariyle uluslararası şirket niteliğindeki fidanların bir · kısmı ürünlerinin büyük bir kısmını ana şirketin bulunduğu orijin ülkede satarken, bir kısım çok uluslu şirketlerde ürettikleri malın büyük bir kısmı diğer şirketleri aracıyla öbür ülkelerde satmaktadırlar.