Behşemiyye-İhşîdiyye çekişmesi: Kısa bir tarihsel inceleme

Abstract

Ebû Ali el-Cübbâî sonrası Mu‘tezile içerisinde ortaya çıkan önemli olaylardan biri de Behşemiyye-İhşîdiyye çekişmesidir. Çekişmenin görünen sebebi doktrinel ihtilaflar olsa da esas sebep Basra Mu‘ezilesi içerisindeki liderlik mücadelesidir. İhtilafı başlatan kişi Muhammed b. Ömer es-Saymerî’dir. Ebû Ali’nin öğrencisi olan Saymerî, Ebû Ali’nin ölümünden sonra kendisinin Ebû Ali’nin öğretilerine Ebû Hâşim el-Cübbâî’den daha bağlı olduğunu iddia ederek Ebû Hâşim’in liderliğine karşı çıkmıştır. Özellikle onun öğrencisi Ebû Bekir b. el-İhşîd’le birlikte Basra Mu‘tezilesi içerisinde İhşîdiyye adıyla bilinen Behşemiyye’ye karşı rakip bir ekol oluştu. Bir ekol mensupları arasında yaklaşık bir asır boyunca sert ve acımasız ithamlara varan tartışmalar yaşanmıştır. Bu çekişme V/XII. yy.’ın ortalarında İhşîdiyye’nin entelektüel çevrelerden çekilmesiyle son bulmuştur.

The Bahshamiyyah-Ikhshūdiyyah conflict is one of the major events which occurred in Mu‘tazilah after Abƈ Ali al-Jubbœū. Even if the alleged reason of the conflict was doctrinal controversies, 286 the true reason was the struggle for leadership. Muhammad b. Omar al-Saymarū was who led the conflict to begin. Saymarū, one of the pupils of Abƈ Ali, rejected the authority of Abƈ Hœshim alJubbœū after the death of Abƈ Ali asserting that he is more loyal to Abƈ Ali’s teachings than Abƈ Hœshim. Then, especially with Abƈ Bakr b. al-Ikhshūd, the pupil of Saymarū, in Basra Mu‘tazilah emerged a school, Ikhshūdiyyah, to rival that of Bahshamiyyah. Between the adherents of these two schools there have been harsh disputes almost for a century. By removal of úkhshūdiyyah from intellectual scene this conflict came to an end in the midst of V/XII. century.