Çocuklarda yetkinliği geliştirmenin psikolojik özellikleri envanterinin Türkçeye uyarlanması: Geçerlilik ve güvenirlik çalışması

Abstract

Yetenek gelişim sürecinden en verimli şekilde yararlanmak isteyen sporcular genç yaşlardan itibaren psikolojik özelliklerini geliştirmeye başlamalıdır. Çocuklarda Yetkinliği Geliştirmenin Psikolojik Özellikleri Envanteri (ÇYGPÖE) sporcuların ihtiyaç duyduğu zihinsel özelliklerin tam bir değerlendirmesini sağlayabilir. Bu çalışmanın amacı ÇYGPÖE’nin Türkçe versiyonunun psikometrik özelliklerini Türk sporcularda incelemektir. Laureys ve arkadaşları (2021) tarafından geliştirilen envanter, sırasıyla performans endişeleri, sosyal destek, imgeleme ve aktif hazırlık, başarısızlığı yönelik olumsuz tepki ile öz-kontrol ve yönetim olmak üzere toplam 5 alt boyut ve 51 maddeden oluşmaktadır. Envanterin çeviri sürecinde Beaton ve diğerleri (2000) tarafından önerilen 5 aşamalı yöntem uygulanmıştır. Çalışma için yaşları 7 ile 13 (Orta yaş=11.75) arasında olan farklı 13 (6 takım; 7 bireysel) spor dalında yarışan 287 (167 erkek; 120 kız) sporcu seçilmiştir. Türkçe versiyonda yer alan maddelerin çocuklarda yetkinliği geliştirmenin psikolojik özelliklerini değerlendirmek için uygun olup olmadığını değerlendirmek üzere altı spor psikolojisi uzmanından dönüt alınmıştır. Verilerin analizinde JASP 0.17.1 paket programı kullanılmıştır. Ölçme aracının uyum indekslerinin hesaplanması için Doğrulayıcı Faktör Analizi kullanılmıştır. 5 faktörlü modelin uyum indekslerini hesaplamak için CFI, TLI, RMSEA ve SRMR değerleri dikkate alınmıştır. İstatistik programında maddeler orijinal ölçme aracındaki gibi faktörlere dağıtıldıktan sonra ikincil düzey faktör yapısı oluşturulmuştur. Analiz yöntemi olarak diyagonel ağırlıklı en küçük kareler (DWLS) yöntemi seçilmiştir. Veriler normal dağılım göstermediğinde modellerin uyum indekslerini hesaplamada DWLS yöntemi maksimum olabilirlik (ML) yönteminden daha doğru sonuçlar vermektedir. Analizler, modelin mükemmel uyuma sahip olduğunu göstermiştir [x2=1815,274, df=1201, x2/df=1,51, CFI=0,94, TLI=0,94, RMSEA=0,04 (95%CI:0,03-0,04), SRMR=0,07]. Ölçme aracının faktör yükleri istatistiksel olarak anlamlıdır. İkincil seviye faktör analizinde alt boyutların parametre tahminleri ise Performans Endişeleri, Sosyal Destek, İmgeleme ve Aktif Hazırlık, Başarısızlığa Yönelik Olumsuz Tepki ve Öz-Kontrol ve Yönetim boyutları için sırasıyla 0,90, 0,87, 0,23, 0,89, 0,79 şeklindedir.Analiz sonuçları, özellikle 7-13 yaş arası çocuklarda yetkinliği geliştirmenin psikolojik özellikleri envanterinin Türkçe formunun sporcuların ihtiyaç duyduğu zihinsel özelliklerin değerlendirmesinde geçerli ve güvenilir bir ölçüm aracı olduğunu göstermektedir. Envanter, sporcuların yetenek geliştirme sürecinin ilk aşamalarından itibaren ihtiyaç duyulan psikolojik özellikleri belirleyip, takip etmek ve hatta geliştirmek için ilk biçimlendirici değerlendirme araçlarından biri olarak kabul edilmektedir.

Athletes, who want to benefit most optimally from the talent development pathway, should start developing their psychological characteristics at a young age. The Psychological Characteristics Developing Excellence Questionnaire for Children (PCDEQ-C) can provide a full assessment of the mental characteristics athletes need. The aim of this study is to examine the psychometric properties of the Turkish version of the PSDEQ-C. The inventory developed by Laureys et al. (2021) consists of 5 factors and 51 items, respectively: performance worries, social support, imagery and active preparation, adverse response to failure, and self-directed control and management. During the translation process of the questionnaire, the 5-stage methodology suggested by Beaton et al. (2000) was used in the present study. 287 (167 boys; 120 girls) athletes, aged between 7 and 13 (Meanage = 11.75), competing in 13 different (6 team; 7 individual) sports were selected for the current study. We obtained feedback from six sport psychology experts to evaluate whether the items in the Turkish version were suitable for assessing the psychological characteristics of developing excellence for children. We used the JASP 0.17.1 package program to analyse the data. Confirmatory Factor Analysis (CFA) was used to calculate the fit indices of the measurement tool. CFI, TLI, RMSEA and SRMR values were taken into account to calculate the fit indices of the 5-factor model. After the items were distributed to the factors in the statistical program as in the original measurement tool, a secondary factor structure was created. Diagonally weighted least squares (DWLS) method was chosen as the analysis method. When the data do not show a normal distribution, the DWLS method gives more accurate results than the Maximum Likelihood (ML) method in calculating the fit indices of the models. Analyses showed that the model had excellent fit [x2=1815.274, df=1201, x2/df=1.51, CFI=0.94, TLI=0.94, RMSEA=0.04 (95%CI:0 .03-0.04), SRMR=0.07]. The factor loadings of the measurement tool are statistically significant. In the secondary level factor analysis, the parameter estimates of the factors were 0.90, 0.87, 0.23, 0.89, and 0.79 for the performance worries, social support, imagery and active preparation, adverse response to failure, and self-directed control and management dimensions, respectively. The results show that the Turkish form of the PCDEQ-C is a valid and reliable measurement tool in the evaluation of the mental characteristics needed by athletes. The first steps in the validation process of the Turkish PCDEQ-C, suggest that this questionnaire could be a useful and reliable tool to assess the developmental psychological characteristics of 7-to-13-year-old athletes. The questionnaire is one of the first formative assessment tools to monitor and develop the psychological characteristics needed during the earliest talent development stages of a young athlete.