Türkiye’deki alışveriş merkezleri incelemelerine eleştirel bir bakış: Yorumlar, eleştiriler, tartışmalar

Abstract

Türkiye’de alışveriş merkezlerinin sayısı son yirmi yıllık süreçte hızlıca artmaktadır. Ana amacı ticaret olan bu mekanlar yalnızca metropol şehirlerinin hızlı yaşantısında yalnızlaşan insanlar için değil, Türkiye’nin göreceli olarak pek çok küçük şehrinde ve hatta kasabalarında yaşayanlar için bile yeni birer sosyal iletişim ve etkileşim mekanı haline gelmişlerdir. Ancak, alışveriş merkezi gelişiminde görülen bu hızlı artışa tezat olarak, Türkiye’deki alışveriş merkezlerinin ortaya çıkışlarındaki ekonomik ve sosyal dinamikleri inceleyen; bu küresel yapı tipolojisinin mekansal senaryosunun şekillenişindeki yerel etkileri tartışan ya da dünyadaki alışveriş merkezleri ile karşılaştırmalı analizler yapan çok az sayıda çalışma bulunmaktadır. Oysa ki, bu tip çalışmaların alışveriş merkezlerine büyük yatırımlar yapan girişimcilere, alışveriş merkezlerini verimli birer ticari ve sosyal ortam olarak tasarlayan mimarlara ve kendi içine kapalı bu kent mekanlarındaki artışların kentsel yaşama etkilerini inceleyen sosyal bilimcilere yeni ufuklar ve tartışma alanları açtıkları bilinen bir gerçektir. Bu çalışma kapsamında, küresel akademik literatürdeki alışveriş merkezlerinin sosyal, ticari, mekansal ve yönetimsel özellikleri ile ilgili olarak öne çıkan tartışma konuları analiz edilerek, Türkiye’deki alışveriş merkezleri araştırmalarındaki açıkların ve gözden kaçan yeni tartışma alanlarının ortaya konulması hedeflenmiştir.The number of shopping malls in Turkey has been rising in the last two decades. Although the main purpose of these spaces is retail, they become the new centers of social interaction and attraction not only in metropolitan cities of Turkey, where people generally feel themselves lonely due to the rapid flow of life in those cities, but relatively in smaller cities and even towns. However, in contrast to this rapid grown in shopping mall development industry in recent years, there is a little number of researches about the social, economical dynamics behind this rapid rise; local factors affecting the spatial scenario of these global environments; comparative analysis of shopping environments in the world and in Turkey etc. Whereas, it is known that those kinds of studies can open up new visions to entrepreneurs who make big investments to this industry; architects who have the responsibility to design more productive environments in retail means and more liveable environments in social means and social scientists who study the effects of the rapid rise in privatized spaces on urban life. This study aims to analyse the most significant debates about the social, retail, spatial and management properties of shopping malls in global academical literature, then compare and discuss the weak points in shopping mall researches in Turkey.