II. Abdülhamit döneminde öğretmenler için hazırlanmış bir rehber kitap: Hocanın Vazifesi

Abstract

Tanzimat’ın ilanı ile birlikte eğitim alanında da yenilikler yaşanmış, ilk defa Batı tarzı eğitim veren sivil okullar ile bu okullara öğretmen yetiştirmek üzere öğretmen okulları açılmıştır. Bu dönem ve sonrasında öğretmenlerin çağdaş yöntemler kullanması için çeşitli rehber kitaplar hazırlanmıştır. Bu makalede bu rehber kitaplardan birisi olan 1299 yılında (1881/1882) yayınlanan “Hoca’nın Vazifesi” isimli risale ele alınmıştır. Eserin yazar ismi konusunda tereddütlerimiz vardır. Eserin yazarı Milli Kütüphanedeki katalogda Esad (http://kasif.mkutup.gov.tr/SonucDetay.aspx?MakId=1098280), yurt dışındaki kataloglarda ise A. Sami olarak geçmektedir (http://catalog.hathitrust.org/Record/009041058). Biz eserin Milli Kütüphanede yer alan nüshasını incelediğimizden dolayı yazar adı olarak Esad (?)’ı kullanmayı tercih ettik. Makalede risale tanıtılarak metnin günümüz Türkçesi’ne çevirisi yapılmış ve orijinal metin çalışmanın sonuna eklenmiştir. Ele alınan risale giriş ve iki bölümden oluşmaktadır. Giriş kısmında öğretmenliğin ticari bir kazanç amacıyla değil, hayırlı bir hizmet için yapılması gerektiği vurgulanmaktadır. Birinci bölüm “Hüsn-ü Ahlak ve İdare” başlığını taşımakta olup genel olarak çocukların ahlaki yönden gelişimlerinde öğretmenin davranışlarının önemi ve öğretmenin taşıması gereken bazı ahlaki özelliklerden bahsedilmektedir. İkinci bölüm ise “Suret-i Tedris” ismini taşımaktadır. Bu bölümde öğretmenin çocuklara uygun olacak yaklaşım tarzları ve kullanacakları öğretim yöntemlerinden bahsedilmektedir.

The innovations in education had been experienced with the declaration of Tanzimat in Ottoman Empire. In this period, the first western-style civil schools and normal schools that train teachers for these schools were opened. In this period and later on, various guide books prepared in order to make teachers use modern teaching methods. In this article, one of these guide books “Hoca’nın Vazifesi – Teacher’s Duty” written by Esad and published in 1299 (1881/1882) was examined. We had doubts about author name of the book. The Author name was “Esad” in the catalogue of National Library (http://kasif.mkutup.gov.tr/SonucDetay.aspx?MakId=1098280), whereas it was “A. Sami” in the foreign catalogues (http://catalog.hathitrust.org/Record/009041058). Because we investigated the copy of the book that was in the National Library, we had preferred to use the name “Esad (?)”. The book was introduced and translated to modern Turkish. Also, the original text was presented at the end of the article. The book consists of two parts and an introduction in which the writer emphasized that main aim of the teaching profession should not be to make commercial earnings but it should be to make a good service for the society. The first episode of the book, “Hüsn-ü Ahlak ve İdare – Moral & Management”, generally emphasizes the importance of teacher’s behavior on moral development of children and moral characteristics that a teacher should have. The second episode “Suret-i Tedris – teaching Example” deals with the approaches of communication and teaching methods that are appropriate for children and should be used by teachers.