Kuzey Afrika İbâzî akidesi: Cenâvünî örneği

Abstract

Kuzey Afrika (Mağrib) bölgesi, İbâzîlik’in, henüz teşekkül döneminden itibaren, Berber kökenli büyük kitlelerin itikadî kimliğini oluşturmanın yanı sıra zaman zaman devletleşmeye kadar giden siyasî yapılar şeklinde de varlığını sergilediği bir coğrafyadır. Hâricî/İbâzî düşüncedeki etnik kökene bakmaksızın tüm Müslümanlar’ın eşitliği ilkesinin gayr-ı Arap unsurlara sağladığı güven ve sıcaklık hissi ile Ebû Zekeriyyâ el-Cenâvünî’nin de mensup olduğu Libya’daki Berberî kabileler bu coğrafyada ilk İslâmlaşan topluluklar olmuştur. Bölgenin ve zamanın siyasî ve toplumsal şartları doğrultusunda küçük evrilmeler yaşasa da Mağrib İbâzî akidesi, İbâziyye’nin ana bünyesi ile büyük ölçüde mutabakat hâlinde günümüze kadar varlığını sürdürmüştür. Cenâvünî, kendisinden önceki İbâzî imamların düşünce/inanç sistemini sonraki nesillere aktaran bir köprü vazifesi gördüğü gibi Mağrib İbâzî topluluklarının kimliğinin sınırlarının belirlenmesinde de önemli rol oynamıştır.North Africa (Maghrib) had been very important for Ibāḍiyya since its formative period as the Ibāḍī creed shaped the theological identity of huge Berber-origin masses and the region has hosted their political structures that reached statehood. Thanks to the Khārijī/Ibāḍī principle of equality of all Muslims regardless of ethnic origins and the confidence that this principle provided to non-Arab elements, Berber tribes of Libya that Abū Zakariyyāʾ al-Janāwunī belonged to had been the earliest communities who accepted Islam in the region. Even though it has experienced minor evolution depending on sociopolitical conditions of the time and the region, the Ibāḍī creed of Maghrib came to this day by being in general congruence with the mainstream Ibāḍiyya. Al-Janāwunī had been a bridge transmitting the thought/creed of his predecessor Ibāḍī imāms to the generations coming after him and played a very central role in defining the boundaries of Maghrib Ibāḍī identity.