Konjonktürel tahmin

Abstract

Bir ekonominin faaliyet hacmini ölçmede istihdam seviyesi bir kriter olarak alınabilirsede, en isabetli ölçütün G.S.M.H. olduğu genellikle kabul olunur. 19. asrın başında Fransız iktisatçısı J. B. Say' ın açıkladığı «mahrecler kanunu» nun geçerliliği kabul olunduğu klasik ve neo-klasik iktisatçılar döneminde herhangi bir ekonominin faaliyet hacmini ölçen G.S.M.H. ve istihdam seviyesindeki istikrarsızlığa ve dalgalanmalara gerekli önem verilmezdi. Halbuki 1929 ekonomik krizinden sonra faaliyet hacmindeki dalgalanmaların arızi ve egzojen nedenlere bağlı olmayıp, bu sebeplerin sistemin içinde mevcut kuvvetlerden doğduğu fikri genelleşti. İktisatçı bu nedenle konjontürel dalgalanmalara daha büyük bir önem ve dikkat atfetti. Konjonktür kavramını açıklığa kavuşturmak için, konuyla ilgilenen iktisatçıların tariflerine başvurabiliriz. W. Mitchell'e göre konjonktür : «toplam ekonomik faaliyetin dalgalanmasıdır» (1). A. Hensen'e göre konjonktür : «bir milli ekonominin istihdam, milli gelir ve fiyatlar seviyesindeki dalgalanmalar » olarak nitelenir (2). Nihayet H. Guitton'a göre konjonktür «belli bir anda daha ziyade hareket halindeki ekonomik olayların gözleme tabi tutulmasıyla ilgili bütün unsurları kapsar (3). Faaliyet hacmindeki ~bu dalgalanmaları nitelikleri itibariyle mevsimlik, arızi, devrevi, trend gibi isimler alırlar. Çağımızda ikti- sat ilmi bu dalgalanmaların niteliğini tesbitle ve onların sebeplerini açıklamakla yetinmez, aynı zamanda milli ekonomide kaynak ısrafı, işsizlik, kriz gibi zararlı sonuçları da ortadan kaldırmayı veya tesirlerini nisbeten azaltınayı hedef alır. Günümüzde iktisat ilmi dinamik bir niteliğe kavuştuğundan, denge kavramı ölmüş birbirini takip eden dengesizlikler iktisadi ha- , yatın belirgin özelliği haline gelmiştir. Bu nedenle modern iktisatçı için iktisat ilminin konusu dengesizlikleri açıklamak, ölçmek, nitelendirmek, değerlendirmek , yumuşatmak , hakim olmak ve onlara müdahaledir (4). Ekonomik faaliyet hacmi devamlı aynı seyri takip etmeyip istikrarsızlık ve dalgalanmalar gösterdiğine göre; iktisatçı ve uygulayıcı : «Ekonomik büyüklüklerin sonraki devrelerdeki muhtemel değerlerinin, cari devrede ve önceki devrelere ait bilgilerden yararlanarak «ex-ante» olarak belirlenmesine yani tahminine ihtiyacı vardır (S). Çünkü ekonomik dalgalanmaları açıklıyan yatırım, tüketim gibi çeşitli faktörlerin statik kalacağı ve geleceğin geçmişteki ve bugünkü gibi devam edeceği kabul edilemez. J.K. Galbraith'ın ifadesiyle, insan gelecekte ne olacağını bilmezse yakın geçmişteki durumun aşağı yukarı aynı şekilde tekrarlanacağını kabul etmelidir (6) . Endojen ve egzojen unsurlar ekonomik bireyleri ve hayatı etkiliyeceklerinden, gelecek için iyimser veya kötümser olmak olağandır. istatistiki yöntemlerin gelişmediği dönemlerde, tahmin bir sanat niteliğinde kalmakta ve tahminci daha çok sezgiyle geleceği görmeye çalışmaktaydı. Fakat günümüzde nicel araştırma yöntemlerinin gelişmesiyle, konjonktürel tahmin nisbeten sanat olmaktan çıkmakta ve ilmi hüviyete bürünmektedir. Bu şekliyle konjonktürel tahmin gerekli politik tedbirlerin alınmasında tatbikatçıya yardım edip, davranışlarına ışık tutmaktadır. Tahmin çok çeşitli tasniflere tabi tutulabilir; kapsadığı zamana göre kısa, orta ve uzun vadeli tahmin; kapsadığı bireye göre mikro ve makro tahmin, kullandığı yönteme göre ampirik ve ilmi tahmin veya subjektif ve objektif tahmin bu sınıflandırmanın belli başlılarıdır (1). Biz bu denememizde, incelemeğe çalıştığımız önem, nitelik ve yöntemleriyle konjonktürel tahmindir. Konjonktürel tahmin genel ekonomik faaliyet hacmini belirliyen G.S.M.H., istihdam seviyesi, yatırım, tüketim, fiyatlar gibi büyüklüklerin gelecekte alacağı kıymetlerin tesbitiyle ilgilenir. Bu nedenle makro tahmin, objektif unsurlara dayanır, fakat subjektif unsurlarda rollerini oynarlar. Kanımızca konjonktürel tahmin sunduğu önem, taşıdığı nitelik ve kullandığı yöntem .bakımından, ikiye ayrılmalıdır. Ekstrapolasyon yöntemiyle tahmin ve anticipation yoluyla önceden tahmin.