Yaygın zenon okumasının bir eleştirisi

Abstract

Bu makale, Laks & Most’un 2016 tarihli Erken Dönem Yunan Filozofları derlemesi ışığında Elealı Zenon’un kişiliğine, felsefesine ve özellikle de ünlü “paradokslarına” yönelik yaygın yorumu anlattıktan sonra, bu yorumdaki sorunlara işaret etmek ve bir çözüm önerisi sunmak amacını taşımaktadır. Yaygın yorum Elealı Zenon’u paradokslarına, paradokslarını da argümantatif içeriklerine indirgemekte, ancak bu paradoksların birliğini, bütünsel işlevini ve sayısını açıklamakta zorlanmaktadır. Makale ilk bölümde yaygın yoruma göre Zenon’un ve paradokslarının ana özelliklerini sıraladıktan sonra, ikinci bölümde felsefe, felsefe tarihçiliği ve felsefe eğitimi alanlarında bu yorumdan kaynaklanan sorunlara işaretmekte ve üçüncü bölümde Laks & Most’un edisyonunda özellikle Platon ve Aristoteles geleneğindeki aktarımlara başvurarak bu sorunları çözecek alternatif bir yorum önermeye çalışmaktadır. Bu aktarımlarda Zenon’un pratik yaşamı ve özellikle diyalektikçiliği vurgulanmıştır. Zenon’un paradoksları diyalektik argümanlar olarak yorumlandığında, yalnızca bir öğretinin çürütülmesi veya desteklenmesi için araçsal argümanlar olarak görülmek yerine, okurun veya öğrencinin zorunlu olarak akıl yetisinin farklı şekillerde çalıştırılması amacını taşıyan pratikler olabilecekleri fark edilebilmektedir. Bu alternatif yorum, hem felsefe tarihçiliği açısından Zenon’u eristik, sofistik, retorik veya kuşkucu düşünürlerden daha açık şekilde ayrıştırabilmekte, hem felsefe eğitimi açısından paradoksların amaçsız bilmecelerden öte, öğrencinin kendi akıl yetisi ile karşı karşıya gelmesini talep eden argümanlar olduğunu ve felsefenin gerçeğin çıkarsız şekilde araştırılmasından ayrılamayacağını düşündürmektedir.

The aim of this paper is to sketch the standard interpretation of the Eleatic philosopher Zeno’s personality, his philosophy, and especially his famous “paradoxes”, in light of Laks & Most’ 2016 edition of Early Greek Philosophers, in order to point out the shortcomings of this interpretation, and to suggest a solution. This standard interpretation of Zeno reduces his philosophy to his paradoxes, and his paradoxes to their argumentative content, while failing to sufficiently account for their unity, their overall purpose, and their number. These problems give rise to further difficulties relating to both the historiography of Ancient Philosophy and its pedagogy. After outlining this standard interpretation of Zeno’s philosophy and its consequent problems, the third part of the paper appeals to accounts issuing especially from the PlatonicAristotelian tradition in Laks & Most’s edition in order to construct an alternative interpretation accommodating the aforementioned problems. Thanks to the emphasis in these accounts on Zeno’s practical life and his identity as a dialectician, a reading of Zeno’s paradoxes as dialectical arguments enables us to consider them not merely as arguments instrumental in upholding or refuting a doctrine, but as practices intended to summon the rational capacity of the reader or student. This alternative interpretation not only differentiates Zeno more clearly from eristic, sophistic, rhetoric or skeptic thinkers, it also suggests, in terms of the teaching of philosophy, that these paradoxes are not gratuitous riddles, but arguments demanding the student’s rational participation, and that philosophy cannot be construed without reference to the uninterested pursuit of truth.