Sosyolojik din tanımları ve dine teolojik bakış sorunu

Abstract

Din tanımları, dinden neyi kastettiğimize bağlı olarak farklılık gösterirler. İşlevsel tanımlama dinin fertlere ve topluma sağladığı farz edilen yararları tasvir eder ve dinin ne yaptığı ya da ne işe yaradığı; özsel tanımlama ise dinin içeriği ya da özüyle ilgili karakterleri içerir ve dinin ne olduğu üzerine yoğunlaşır. İşlevsel tanımlar, dünyevi görünüşlerine; insan ve toplum üzerindeki sosyal ve psikolojik etkilerine göre; özsel tanımlar, kutsal, aşkın, ilahi ve tabiatüstü gibi gerçek özü ve içeriği açısından dini tanımlamaktadır. Monotetik (tek yönlü) olan bu her iki tanım, aralarında sınırlar çizerek birbirlerini dışlayıcıdırlar. Son yıllarda politetik adı verilen kapsayıcı bir tanımlama ile her iki vurgu birleştirilmeye çalışılmaktadır. Ancak bu yaklaşım tarzında, milliyetçilik, komünizm ya da “insanlık dini” gibi seküler oluşumların da din kabul edilmesi riski vardır. Bize göre her üç kategori de en azından bir yönüyle eleştirilebilir olduğundan dine içeriden bakan din sosyologlarının din tanımları daha bütüncül bir niteliktedir.

Definitions of religion vary depending on what we intend for religion. Functional definitions describe the utility that religion is supposed to have for individuals or society, and state what religion does or is useful to. Substantive definitions include characteristics of the content or substance of religion, and state what religion is, that is what kind of thing religion is. Both substantive and functional definitions of religion are monothetic and mutually exclusive, drawing a boundary. The answer of this critics is to attempt to define religion polythetically. Polyhetic definition designates a class of thing that share resemblances with one another. The merits of this approach clearly mirror the deficiencies of both approach. But there is a risk that secular formations like communism, nationalism or “humanity religion” may be accepted as religion on this approach. Because of the fact that all categories of definitions are criticized at least in one way, defining religion which is defined by sociologists of religion who are inside of a religion seems that is more holistic.