History and self-reflection: Muhammad Salih' s Shaybani-nama: (A sixteenth century Central Asian source in Chaghatay)

Abstract

Bu çalışma yöntem ve içerik açısından bir metin analizidir. Muhammed Salih tarafindan Çağatayca olarak yazılan Şeybani-name adındaki bu metin, 16. yüzyılın başlarında Orta Asya 'da Timurlu idaresine son vererek Maveraünnehir-Özbek Hanlığı 'nı kuran Çinggis soyundan Şeybani Han 'ın nazım şeklinde yazılmış biyografisi niteliğindedir. Muhammed Salih göçer kökenli, kahile bağı bulunan, kendisi ve ailesi Şeybani-Özbek öncesi Timurlulara hizmet etmiş ve daha sonra Şeybani Han 'a katılmış Çağatay kimliği güçlü iki dilli bir yazardır. Bu dönemin sosyal, politik ve kültürel tarihini analiz etmek açısından önemli olan bu eser, yazarın kişiliği, kökeni, yaşam biçimi ve politik tercihi tarafindan biçimlenen farklı bir perspektif sunmaktadır. Bu çalışmada yazarın dönemin politik ortamı içindeki konumu ve kökeni ile eserinde olayları sunuş tarzı ve yaklaşımı özellikle kendisini nasıl yansıttığı analiz edilmiştir. Böyle bir analiz dönemin politik kültür ve kimlik meselelerine Farsça konuşan ve genellikle yerleşik kökenli tarihçiler tarafından yazılan eserlerin sunmuş olduğu eserlerden farklı bir boyut kazandırmaktadır.Compared with Persian sources, we have relatively few sources written in Chaghatay Turkish about the history of Central Asia. The authors of the Persian sources, who were usually from sedantary backrounds, had a deep understanding of the world about which they were writing, but their writings do not present a complete historiographical picture2. • The authors of the Chaghatay sources, who were generally from nomadic and tribal backgrounds, convey somewhat different perspectives on certain important issues from those of the Persian sources and present some issues that are not even dealt with in the Persian materials. Therefore, studying Chaghatay texts gives us a wider perspective on Central Asian history and leads us to ask different questions than we might ask if we looked only to the Persian sources.