Yoğun tarımsal etki altındaki Harran Ovası topraklarında ağır metal düzeylerinin araştırılması; multi-istatistiksel yaklaşım

Abstract

Toprak kirliliği giderek çok önemli bir çevresel sorun haline gelmiştir. Bu çalışmada, uzun yıllardır yoğun tarım yapılan Harran Ovasında, Mayıs – 2020 ve Ekim – 2020 dönemlerinde 26 adet drenaj kanalının etrafındaki toprakların ağır metal analizleri yapılmış ve bu elementlerin olası kaynakları, kirlilik durumu Multi – istatistiksel tekniklerle değerlendirilmiştir. Veriler, ulusal (TKKY) ve uluslararası (WHO) mevzuata göre değerlendirilmiştir. Mevzuat değerlendirmesine göre Al, Ba, Be, Cd, Co, Cu, Li, Mn, Mo, Pb, V ve Zn parametrelerinde TKKY ve WHO’a göre sınır değeri aşımına rastlanmamıştır. Ancak Cr parametresinde örneklerin % 1,92’sinde, Fe parametresinde % 76,92’sinde, Ni parametresinde ise örneklerin % 80,77’sinde sınır değerler aşılmıştır. One way ANOVA analizi ile örnekleme noktaları arasında Al, Cd, Cr, Fe, Li, Mn, Mo ve V elementleri farklılık gösterirken, örnekleme dönemleri açısından Ba, Be, Fe, Li, Ni, Pb ve Zn anlamlı düzeyde farklılık göstermiştir. Faktör analizi (FA) sonucunda, üç temel bileşen toplam varyansın % 78,89'unu açıklamıştır. Birinci faktör (F1), toplam varyansın % 46,52’sini, ikinci faktör (F2) % 66,46’sını, üçüncü faktör (F3) ise % 78,89’unu açıklamıştır. Veriler değerlendirildiğinde; ağır metal, pestisit vb. kirlilik yüküne sahip drenaj sularıyla etkileşimde olan veya sulanan toprakların bu kirlilik yükünden etkilendiği sonucuna varılmıştırSoil pollution has become an increasingly important environmental problem. In this study, heavy metal analyzes were carried out in the soils around 26 drainage canals in the Harran Plain, where intensive agriculture has been carried out for many years, between May - 2020 and October - 2020, and the possible sources of these elements and the pollution status were evaluated with multi-statistical techniques. The data were evaluated according to national and international legislation. According to the legislation evaluation, no limit value exceedances were found in the parameters Al, Ba, Be, Cd, Co, Cu, Li, Mn, Mo, Pb, V and Zn according to TKKY and WHO. However, the limit values were exceeded in 1.92% of the samples for the Cr parameter, 76.92% for the Fe parameter and 80.77% for the Ni parameter. With one way ANOVA analysis, while Al, Cd, Cr, Fe, Li, Mn, Mo and V elements differed among the sampling points, Ba, Be, Fe, Li, Ni, Pb and Zn showed significant differences in terms of sampling periods. As a result of factor analysis (FA), three principal components explained 78.89% of the total variance. The first factor (F1) explained 46.52% of the total variance, the second factor (F2) explained 66.46% and the third factor (F3) explained 78.89%. When the data were evaluated; it was concluded that the soils that interact with or are irrigated with drainage waters that have pollution loads such as heavy metals, pesticides etc. were affected by this pollution load.