Davranışşsal bir etken olarak tutumun karar vermedeki rolü

Abstract

Klasik karar verme teorisi, ussal-rasyonel bir insanın karar eylemini şu varsayımlara dayandırmaktadır: 1. Ussal insan, bir karar verme durumunda bütün alternatifleri yani seçimde bulunacağı bütün hareket tarzlarını bilmektedir. 2. Her alternatifin sonuçlarını , yani hangi hareket tarzını seçerse bundan ne gibi sonuçlar doğacağını bilmektedir. Burada üç durum vardır : a) Belirlilik durumu - Seçilecek her alternatifin sonuçları bilinmektedir. b) Risk durumu · Her alternatifin vereceği sonuçlardan emin olunmasa bile olasılık hesaplarıyla bunlar kestirilebilmektedir. c) Belirsizlik durumu Bu durumdaysa, alternatiflerin sonuçları olasılıkla da olsa bilinmemektedir. 3. Karar veren birey, bu alternatiflere açık değerler vermiş ve bir tercih listesi yapabilmiş , alternatifleri en az tercih edilenden en çok tercih edilene göre araya koyabilmiştir. 4. Birey, her alternatifin sonucunu bildiğine ve tercihlerini yaptığına göre seçimini yapıp bir karara varır. Belirlilik durumunda hangi alternatifi seçeceği açıkça bellidir, burada adeta bir determinizm vardır. Risk durumunda ussalık, faydası en fazla olan alternatifin seçilmesini gerektirir. Belirsizlik durumundaysa ussal seçimde bulunmak için çeşitli modeller ve ilkeler geliştirilmiştir. Karar vermeyi bu varsayımlar altında ele alan modellere de kapalı modeller denmektedir. Halbuki, günümüzde klasik karar verme teorisi ve modelleri H.Simon 2 tarafından çok eleştirilmiş ve kapalı modelin varsayımlarına kar ılık aşka varsayımları ileri sürmüştür. Bugün kabul görmüş olan bu varsayımlarla artık karar verme objektif rasyonellik altında değil sınırlı rasyonelik (bounded rasyonality) veya subjektif rasyonellik altında ve açık modellerle işlenmektedir .