“Geri dönüşüm” konusunun temel kavramlarına yönelik ortaokul 5. sınıf öğrencilerinin bilişsel yapılarının incelenmesi

Abstract

Araştırmanın amacı “Geri Dönüşüm" konusunun temel kavramlarına yönelik ortaokul 5. Sınıf öğrencilerinin bilişsel yapılarının cinsiyetlerine göre karşılaştırılarak incelenmesidir. Yapılan bu araştırma betimsel araştırma olarak tasarlanmıştır. Çalışma grubunu Bursa ili Yıldırım ilçesindeki bir imam hatip ortaokulunda öğrenim görmekte olan toplam 97 5. sınıf öğrencisi oluşturmaktadır. Öğrencilerin geri dönüşüm konusuna ait temel kavramlara yönelik bilişsel yapılarını ortaya çıkarmak amacıyla veri toplama aracı olarak Kelime İlişkilendirme Testi, Çizim tekniği ve altı adet açık uçlu sorudan oluşan geri dönüşüm farkındalık testinden yararlanılmıştır. Kelime ilişkilendirme testinde “geri dönüşüm, atık, çöp, doğal kaynak, çevre kirleticileri, ham madde, arıtma ve çevre sorunları” olmak üzere sekiz anahtar kavram kullanılmıştır. Kelime ilişkilendirme testinden elde edilen veriler betimsel yolla analiz edilmiş ve kesme noktası tekniği ile kavram ağları oluşturularak karşılaştırılmıştır. Çizimlerde yer alan kavramlar listelenerek frekans tabloları oluşturulmuş ve cinsiyete göre karşılaştırmalar yapılmıştır. Son olarak altı farklı açık uçlu sorudan oluşan geri dönüşüm farkındalık testi uygulanarak öğrencilerin konu hakkında var olan bilgileri tespit edilmeye çalışılmış ve diğer bulgular ile birleştirilerek sonuçlar elde edilmiştir. Geri dönüşüm farkındalık testinden elde edilen bulgular doğrultusunda öğrencilerin geri dönüşüm konusu hakkında genel bir bilgiye sahip oldukları ve geri dönüşümün gerekli olduğunu düşündükleri, geri dönüşüm kavramını ilk kez ve en fazla okulda duydukları, geri dönüşüm kavramının kız öğrenciler tarafından en fazla yenilemek/baştan yapmak, erkek öğrenciler tarafından ise tekrar kullanmak/yeniden kullanım şeklinde tanımlandığı, her iki grupta da yer alan öğrencilerin büyük çoğunluğunun geri dönüşüm, geri kazanım ve yeniden kullanım kavramlarının aynı olduğunu düşündükleri bu nedenle bu noktada eksik veya hatalı bilgilerinin olduğu ayrıca geri dönüşüm süreci ile ilgili yapılan açıklamalarda genel olarak her iki grupta da kağıdın geri dönüşüm üzerinde durulduğu tespit edilmiştir. Kelime ilişkilendirme testlerinden elde edilen bulgular doğrultusunda geri dönüşümün çöp ve geri dönüştürülemeyen maddelerle ilişkilendirilmesi nedeniyle her iki grubun bu kavramlarla ilgili yanılgılarına sahip oldukları söylenebilir. Çizim tekniğinde geri dönüşümle ilgili yapılan resimlerde çizilen kavramlarda çok fark olmamasına karşın içerik olarak erkek öğrencilerin çizimlerinde geri dönüşümü gerçekleştiren bireylerin erkek olarak çizildiği, kız öğrencilerin ise geri dönüşümü yapan bireyleri kız olarak çizdikleri, ayrıca kızların çizmiş oldukları resimlerde yer alan erkek figürlerinin genellikle çevreyi kirleten bireyler olarak gösterildiği tespit edilmiştir. Kız öğrencilerin çizimleri daha özenli ve ayrıntılı iken erkek öğrencilerin çizimleri daha basit fakat geri dönüşüm sürecini anlatan çizimler şeklindedir. Her iki grubun çizimlerinde ortak olarak geri dönüşüm kutuları ve geri dönüşüm sembolü çizdikleri görülmüştür. Hazırlanan kavram ağları incelendiğinde öğrencilerin atık ve çöp kavramını karıştırdıkları, çevre sorunlarıyla en fazla çevre kirliğini ilişkilendirdikleri, her iki grupta da çöp ve atıklar ile ilişkilendirilen çevre kirleticilerini ortaya çıkaran ve yayan temel unsun insanlar olarak ifade edildiği elde edilen diğer sonuçlardır. Her iki öğrenci grubunun da doğal kaynaklarla yeryüzü şekillerini ilişkilendirdikleri, kız öğrencilerin ham madde anahtar kavramıyla ilgili daha kapsamlı cevaplar verdiği ve daha fazla ilişkilendirme yaptıkları ve genellikle buğday ve ekmek cevaplarının verildiği, arıtma kavramı ile ilgili bazı öğrencilerin kavram yanılgılarının olduğu fakat genel olarak her iki grupta en fazla su cevabının verildiği sonuçlarına ulaşılmıştır.

The purpose of the present study is to make a comparative analysis of the cognitive structures of 5th-grade middle-school students concerning the basic concepts of the topic "Recycling" in terms of gender. The study is designed with a descriptive research design. The study group consists of a total of 97 5th-grade middle school students enrolled at an imam hatip (religious) middle school in the Yıldırım district of the province of Bursa. The Word Association Test, the drawing technique and the recycling awareness test consisting of six open-ended questions were used as data collection tools in order to reveal the cognitive structures of students regarding the basic concepts of the topic of recycling. Eight key concepts were used in the word association test: recycling, waste, trash, natural resource, pollutants, raw material, filtering, and environmental problems. The data obtained from the word association test were analyzed through the descriptive method and compared by creating conceptual networks through the breakpoint technique. The concepts included in the drawings were listed to come up with frequency tables, which were then used for gender-based comparisons. Finally, the recycling awareness test of six open-ended questions was given to students with the objective of identifying prior knowledge among students on the subject matter. The results were then combined with other findings to reach conclusions. In line with the findings obtained from the recycling awareness test, it was found that the students have a general knowledge on the subject of recycling and deem recycling necessary, that they first and most frequently encounter the concept of recycling at school, that female students mostly define recycling as renewal/recreation while their male colleagues describe it as reuse, that most students from both groups consider the concepts of recycling, recovery and reuse to be synonymous, which indicates incomplete or incorrect knowledge among students, and that both groups mainly focus on recycling paper in their explanations about recycling. As both groups associate recycling with trash and non-recyclable materials, one might claim that there are misconceptions within both groups based on the findings from the word association tests. There were no striking differences among the pictures drawn about recycling within the framework of the application of the drawing technique. Male students drew male figures recycling materials, and female students used their own gender while depicting people engaged in recycling. It was also found that in the drawings of female students, the individuals who litter are generally depicted to be male. The drawings of female students were more elaborate and detailed whereas those of their male colleagues were simpler but narrated the recycling process. Recycling bins and the recycling symbol were the common items included in the drawings by both groups. The conceptual maps compiled indicated that students confuse the concepts of waste and trash, that they most frequently associate environmental pollution with environmental problems, and that both groups indicated humans as the basic factor creating and spreading the pollutants associated with trash and waste. The study also found that both groups associate geographical forms with natural resources, that female students provided more comprehensive responses and made more associations regarding the key concept of raw materials, mostly giving the example of wheat and bread, that some students have certain misconceptions about the concept of filtering even though the most frequently given answer in this category among both groups was water.