Ibn al-Malāḥimī’s criticism of philosophers’ views on God’s knowledge of particulars

Abstract

One of the controversial arguments of Islamic philosophers is that, according to them, God knows particulars as universals. For al-Ghazālī, such an argument means that God does not know particulars, whereupon he accuses philosophers for falling into unbelief (kufr). The foregoing accusation by al-Ghazālī makes this argument an evergreen point of debate for Islamic theology (kalām) and philosophy. Ibn al-Malāḥimī, the Muʿtalizite theologian, is among the criticisers of mentioned philosophical view. Addressing the problem in his Tuḥfat al-mutakallimīn fī al-radd ʿalā al-Falāsifa, Ibn alMalāḥimī, however, brings forth an approach different from that of al-Ghazālī. Contrary to al-Ghazālī, he does not interpret the philosophers’ view as an argument that God does not know particulars. Indeed, according to Ibn al-Malāḥimī, philosophers already accept that God does not know particulars. Therefore, his main objective is to refute the view that God does not know particulars. For this purpose, Ibn al-Malāḥimī tries to explain that knowledge of particulars does not lead to any change in the self/essence (dhāt) of God. There is a unique aspect to the perspective of Ibn al-Malāḥimī. According to him, even though philosophers deny that God knows particulars, their view actually means God does know particulars.

İslâm felsefecilerinin tepki çeken görüşlerinden biri de Allah’ın cüz’î olguları küllî olarak bildiği şeklindeki görüşleridir. Gazzâlî bu görüşün Allah’ın cüz’î olguları bilmediği anlamına geldiğini söylemiş ve felsefecileri küfre düşmekle itham etmiştir. Özellikle Gazzâlî’nin bu ithamı nedeniyle söz konusu görüş kelâm-felsefe tartışmalarında sürekli gündeme gelmiştir. Felsefecilerin bu görüşünü eleştirenlerden biri de Mutezilî kelâmcı İbnü’l-Melâhimî’dir. Tuhfetü’l-mütekellimîn fi’r-redd ale’lFelâsife adlı eserinde konuyu derinliğine ele alan İbnü’l-Melâhimî’nin konuya yaklaşımı Gazzâlî’den farklıdır. Gazzâlî’nin aksine o, felsefecilerin bu görüşünü Allah’ın cüz’î olguları bilmediği sonucuna sürüklemeye çalışmaz. Zira, ona göre, felsefeciler zaten Allah’ın cüz’î olguları bilmediğini kabul etmektedir. Bu yüzden onun esas hedefi Allah’ın cüz’î olguları bilmediği düşüncesini reddetmektir. Bu amaçla o, esas itibariyle cüz’î olguları bilmenin Allah’ın zâtında değişikliğe yol açmayacağını kanıtlamaya çalışır. Mamafih onun yaklaşımındaki orijinal yön, felsefecilerin görüşünün, her ne kadar onlar Allah’ın cüz’î olguları bildiğini inkâr etseler de, Allah’ın cüz’î olguları bildiği anlamına geldiğini ortaya koymaya çalışmasıdır.