Bursa’daki uygulamalar ışığında Osmanlı Devleti’nde gayrimüslimlerin meskenleriyle ilgili düzenlemeler

Abstract

Bu makalede Osmanlı Devleti’nde gayrimüslimlerin meskenleriyle ilgili yapılan bazı düzenlemeler ve bunların sebepleri üzerinde durulmaktadır. Osmanlı Devleti’ndeki gayrimüslimlerin yaşama, ibadet, eğitim, ticaret, ikamet, mülkiyet ve seyahat gibi hakları bulunmaktaydı. Zimmîler kendi mahallelerinin yanında Müslümanlara ait mahallelerde de ikamet edebilmekteydiler. Bununla birlikte zaman zaman onlarla ilgili bazı düzenlemeler yapılmıştır. Meskenleriyle ilgili düzenlemeler de bunlar arasındadır. Gayrimüslimlerin çoğunlukta olduğu mahallelerde her hangi bir kısıtlamaya gidilmemişken Müslüman mahallelerinde ikamet eden zimmîler için bazı sebeplerden dolayı birtakım düzenlemeler yapılmıştır. Söz konusu sebepler arasında Müslüman mahallelerinden ev satın alan veya kiralayan zimmîlerin mahalledeki çoğunluğu ele geçirmeleri endişesi, cami ve zaviye gibi ibadet mekanlarının yanındaki gayrimüslimlerin buraları kirletmeleri ve uygunsuz davranışlarla Müslümanları rahatsız etmeleri gibi hususlar yer almaktadır. Böyle durumlarda halkın şikâyetlerini de dikkate alan yönetim zimmî evlerini bedelleri karşılığında Müslümanlara devretmiştir. Bununla birlikte bu uygulama çok yaygın değildir.

In this article, the regulations concerning accommodation of nonMuslims in Ottoman State and the reasons behind these regulations are studied. Non-Muslims in the Ottoman State were granted basic fundamental rights, such as the right to life, education, trade, worship, residency, ownership and free travel. They had the opportunity to live in Muslim quarters beside theirs. However, there were times when certain regulations were issued regarding them. One of these regulations is about their accommodation. While there was not any restriction in quarters where non-Muslims were majority of population, for certain reasons, some regulations were issued for non-Muslims living in Muslim quarters. Among these reasons are the change in the proportion of the population in favor of non-Muslims, and noise, pollution or disruption caused by the non-Muslims who lived in the vicinity of mosques and zaviyes. In these cases, considering complaints of public, the authorities transferred the houses to Muslims after the non-Muslims were compensated with the value of the house. However, this practice is not common.