Klasik Türk şiirinde derviş tipi

Abstract

Tasavvufî düşünceye paralel olarak ortaya çıkan dervişlik, edebi eserlere bir motif olarak önemli ölçüde yansımıştır. Günümüze kadar devam eden dervişane yaşam tarzı, tekke ve zaviye muhitiyle sınırlı kalmamış, geçmişin bu kültürel mirası şairlerin dizelerinde ölümsüzleşmiştir. Bu makalede Klasik Türk Şiiri'ndeki "derviş tipi"ni ana hatlarıyla vasıflandırmak için 30 divan taranmış, böylece genel bir kanaate varılmaya çalışılmıştır. Divanların seçiminde yalnız mutasavvıf şairlerin değil aynı zamanda din dışı şiirleriyle öne çıkan şairlerin divanları da gözden geçirilmiştir. Şairlerin düşünce ve yaşayışları, dergâhların manevi atmosferinden beslenmiştir. Ele alınan divanların şairleri, dini tutumları ne olursa olsun dervişliği işlemişlerdir. Şairler, bazen bir şiirin tümünde konu olarak dervişliği seçmiş, bazen de doğrudan ya da imlemeyle beyit düzeyinde konuya temas etmişlerdir.

The dervish like lifestyle, which spread out in paralel with mystical thought, affected the literary works to a great extent. Up to now the lifestyle of dervish's which has been continioning wasn't only restricted to dervish lodges but was also immortalized in the lines of the poets. In this article, for characterizing 'the dervish type'in Classic Turkish Poetry in general, thirty divans have been studied, thus a general idea of this type has been tried to be formed. In the selection of the divans not only sufic poets, but also the poets who stand out with their profane poems have also been taken into consideration. The spiritual atmosphere of the dervish lodges nourished the poets thoughts and styles of life. The poets of the divans, which have been dealt with in this article handled the dervish subject in their works irregardless of their religious attitudes. From time to time the poets chose the dervish matter as the main topic of the whole poem and sometimes directly or indirectly they touched on the suject in the couplets.