Antik pers (Akhaimenid) Dönemi’nde iktidarın sembolü: “Büyük Kral” ideolojisi

Abstract

Bu çalışmada Akhaimenid Hanedanlığı Dönemi ele alınmış ve Büyük Kral’ın meşruiyetini kuvvetlendirmek için kullandığı heykel, kabartma, sikke ve yazıt gibi kaynaklar incelenmiştir. Bunlara ek olarak; Antik Yunan kaynakları ile Avesta gibi kutsal metinlerden de yararlanılmıştır. Bu kaynaklarda Büyük Kral’ın kendi propagandasını yaparak, bu unvanla birlikte karizmatik bir hakimiyet anlayışı sergilediği görülmektedir. Pers kraliyet ideolojisiyle iç içe geçen ve bunu tamamlayan bir kavram olan Büyük Kral unvanı, aslında tüm dünyanın yöneticiliğini kapsayan, huzur ve barışı sağlayan bir lideri tasvir etmektedir. Büyük Kral, daima kendini Tanrı Ahuramazda’nın yeryüzündeki vekili olarak yansıtmakta ve onun tarafından seçildiğini söyleyerek iktidarını meşrulaştırmaktadır. II. Artakserkses Dönemi’nden itibaren Tanrı Ahuramazda’nın desteğinin yanı sıra Anahita ve Mithra’nın da yazıtlarda isimlerinin geçtiği görülmektedir. Dolayısıyla, bu durum da kraliyet ideolojisinin somutlaştırılmış şekli olarak rahatlıkla tanımlanabilir. Ayrıca, Büyük Kral’ın iktidar inşasında Assur, Babil, Med, Elam ve Hellen medeniyetlerinden büyük oranda etkilendiği ve mevcut durumunu da geliştirerek kendi yönetim biçimini oluşturduğu tespit edilmektedir.

This study focuses on the Achaemenid Dynasty and analyses the sources such as statues, reliefs, coins and inscriptions used by the Great King to strengthen his legitimacy. In addition to these; Ancient Greek sources and sacred texts such as Avesta were also utilized. In these sources, it is seen that the Great King, by making his propaganda, exhibited a charismatic understanding of sovereignty with this title. The title of the Great King, which is a concept intertwined with and complementary to the Persian royal ideology, actually depicts a leader who is the ruler of the whole world and ensures peace and tranquility. The Great King always portrays himself as the representative of the God Ahuramazda on earth and legitimizes his power by saying that he was chosen by him. From the reign of Artaxerxes II onwards, besides the support of the god Ahuramazda, Anahita, and Mithra are also mentioned in the inscriptions. Therefore, this situation can be easily defined as the embodiment of the royal ideology. In addition, it is determined that the Great King was greatly influenced by Assyrian, Babylonian, Median, Elamite, and Hellenic civilizations in the construction of power and formed his form of government by improving the existing situation.