Molla [Ahmed] İlahî’nin Ayasofya Camii’nde Fatih’in huzurunda tasavvufa dair yaptığı konuşmalar

Abstract

Varlık, insan, âlem ve bunların mâhiyetleri gibi tasavvuf düşüncesinin temel meselelerine ilgi duyanlardan birisi de Nakşîliğin Anadolu’daki ilk temsilcileri arasında sayılan ve kanaatimizce Molla İlahî lakabıyla da tanınan Ahmed İlahî’dir. İstanbul’un fethinin ilk yıllarında Ayasofya Camii’nde bir Cuma namazı öncesinde aralarında Fatih’in de bulunduğu kalabalık bir topluluğa Molla İlahî, özellikle nüzûl ve urûc meselesi, ilahî isimlerin mertebeleri, küçük âlem-büyük âlem benzerliği gibi konulardan bahsetmiştir. Bu çalışmada onun zikredilen meseleleri nasıl ele aldığı ortaya konmaya çalışılmıştır.

Like the other Sufis, Ahmad Ilahî, one of the first Naqshbandis in Anatolia and may also be known by the nickname ‘Molla İlahî’, dealt with mystical issues such as Being, cosmos and human being. In the first years of the conquest of Istanbul, before the Friday Prayer, Sheikh Ahmad preached to a huge crowd, among 286 which was Sultan Fatih, in the Hagia Sophia. His mystical talks were especially based on the levels of existence, the divine names and the identity alike of microcosmos and macrocosmos. In the present article, an attempt will be made to study his ideas about these issues.