Felsefedeki metodolojik bir yaklaşım olarak deneysel felsefe akımının yargı analizlerinin epistemik değeri

Abstract

Metafilozofik çalışmaların oldukça yoğun olduğu günümüz felsefesindeki en yeni ve heyecan verici akımlardan birisi de Deneysel Felsefe akımıdır. Deneysel Felsefe, kendisi dışındaki geleneksel felsefî metodolojiler olarak nitelediği metodolojilere şüphe ile yaklaşır. Bunların kullanmış oldukları kavram analizleri ve refleksiyon gibi metodolojilerin, felsefî birer spekülasyon olduklarını savunarak, bunların olgudan bağımsız iç gözlem ve informal diyaloglardan oluştuğunu savunur. Temel amacını, filozof olmayan sıradan insanların, felsefî tartışmalarda kullanılan kavramlarla olan ilgilerini araştırmak, onların bu kavramları ifadede kullandıkları felsefî yargılarını sistematik ve kontrollü bir şekilde incelemek olarak belirler. Ortak duyu ile uyumlu pozisyona sahip felsefî iddiaları test ederek delillerle desteklenmeyenleri reddeder. Deneysel Felsefe, toplumsal yargıların kontrollü ve sistematik bir tarzda incelenebilmesi için deneysel psikoloji başta olmak üzere istatistik gibi felsefe dışı bilişsel bilim çalışmalarını ve pozitif bilimin yöntemlerini ödünç alır. Deneysel Felsefenin deneysel sıfatını kullanmadaki haklı nedeni, hem pozitif bilim yöntemlerini felsefî alana dâhil etme gayreti hem de bunu yaparken interdisipliner bir özellik taşımasıdır. Deneysel Felsefenin kendine sorduğu sorular şunlardır: Yargılarımız, felsefî problemlerin ele alınmasında güvenilir bir hareket noktası olarak alınabilir mi? Yargılarımızı meydana getiren bilişsel mekanizm türleri nelerdir? Bu mekanizm türleri, uygun felsefî araçlar olarak alınabilir mi? Hangi tür yargıların doğru olarak alınıp alınamayacağını nereden bileceğiz? Birbiriyle çatışan yargılardan doğru olanını tespit etmemize yarayacak ölçütlerimiz nelerdir? Bu ve buna benzer sorulara Deneysel Felsefe merkezli verilen cevaplar, bu makalenin konusunu oluşturur. Bu çalışmanın bir diğer amacı da, oldukça yeni olan bu felsefî metodolojiyi Türk okuruna kısmen de olsa tanıtmaktır.One of the most recent and exciting current in metaphilosophic which has quite profound works is experimental philosophy. Experimental philosophy suspects to the methodologies which it named as traditional philosophical methodologies except itself. It asserts that the methodologies like concept analysis and reflection are just like a philosophical speculation. It also defends that they are away from facts but they are constituted by introspection and informal dialogues. The main goal of the experimental philosophy is to research both nonphilosopher ordinary people’s interest to the terms used in philosophical discussions and search their intuition and estimation in their expressions by using their terms in systematically and in a controlled way. It also has the aim of testing philosophic allegations which have common sense and suitable positions by refusing the ones which aren’t supported by evidences. Experimental philosophy utilizes from non-philosophic hard science methodologies and studies like experimental psychology and statistics to be able to examine the common estimation in a controlled and systematic way. The reason why experimental philosophy use the term “experimental” is the effort of implicating in the methodologies of hard science to the philosophy by being interdisciplinary while doing this. The questions that experimental philosophy asks itself are these: Are our intuitions reliable enough for approaching the philosophical problems? What are the sorts of cognitive mechanism which give birth to our intuitions? Are those kinds of mechanism suitable enough for philosophical means? How do we know that whether what kind of intuitions are correct or not? What are our criterions for determining the correct intuitions jarring with each other? Experimental philosophy based answers to those questions consist of article’s topic. Another aim of this study is to introduce new philosophical methodology to the Turkish readers.