Farklı orijinli sater (satureja hortensis L.) genotiplerinin Erzurum koşullarında tarımsal performanslarının belirlenmesi

Abstract

Satureja hortensis L. dünya üzerinde geniş bir coğrafyada doğal olarak yetişen ve ciddi varyasyon gösteren önemli bir tıbbi aromatik bitkidir. Bu araştırma 2016 yılında, İran’ın farklı lokasyonlarından 14 (İsfahan, Ahvaz, Colfa, Tebriz, Salmas, Azerşehr, Karac, Nagade, Kazerun, Tahran, Erdebil, Khoy, Urmiye, Şahindej) ve Türkiye’den bir adet (Konya) olmak üzere 15 farklı Satureja hortensis L. genotipinin Erzurum ekolojik koşullarında adaptasyon ve bazı tarımsal özelliklerinin belirlenmesi amacıyla yürütülmüştür. Deneme “Şansa Bağlı Tam Bloklar” deneme desenine göre 4 tekerrürlü olarak yürütülmüştür. Araştırma sonuçlarına göre Satureja hortensis L. genotiplerin bitki boyu 29.42-40.83 cm; çiçeklenme süresi 73.80-91.25 gün; dal sayısı 18.33-20.95 adet bitki-1; kuru herba verimi 425-610.21 kg da-1; yeşil herba verimi 1304-1671 kg da-1, tohum verimi 40-140 kg da-1; bin tane ağırlığı 0.4-0.7 g; uçucu yağ verimi 2.9-7.11 kg da-1 ve uçucu yağ oranı % 0.72-1.14 olarak kaydedilmiştir. Genotiplerin bitki boyu, çiçeklenme süresi, tohum verimi ve bin tane ağırlığı bakımından istatistiki olarak önemli farklılıklar gösterdiği tespit edilmiştir. Bu çalışmada Satureja hortensis L. genotiplerin tamamının bölge koşullarında kolaylıkla yetişebileceği anlaşılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre kuru herba verimi, uçucu yağ oranı ve uçucu yağ verimi açısından Türkiye; yeşil herba verimi bakımından Khoy; tohum verimi bakımından ise Azerşehr genotipi en iyi performansı göstermiştir. Satureja hortensis L. Erzurum dahil Türkiye’nin birçok yerinde doğal bitki örtüsünde yer almasına karşın kültürü yapılmayan bir bitkidir. Bu bağlamda deneme koşullarında yürütülen bu tür çalışmalar bitkinin performansının ve özelliklerinin ortaya konması ve kültüre alınmasının sağlanması yönünde gerçekleştirilmiş önemli bir adım olarak görülebilir.This study was conducted to determine the adaptation and some agricultural traits of Satureja hortensis L. genotypes from Iran and Turkey in 2016 under Erzurum ecological conditions. The fifteen genotypes of Satureja hortensis L. were used in this study; İsfahan, Ahvaz, Colfa, Tebriz, Salmas, Azerşehr, Karac, Nagade, Kazerun, Tahran, Ardebil, Khoy, Urmiye, Şahindej from Iran and Konya from Turkey. The experimental design was the completed block with four replications. S. hortensis L. genotypes significantly differed in days to flowering, plant height, 1000 seed weights and seed yield. Based on the results of this experiment the values for the parameters studied in the study were found as 29.42-40.83 cm for plant height, 73.80-91.25 for days to flowering, 18.33-20.95 for the number of branches, 425-610.21 kg da-1 for dry herb yield, 1304-1671 kg da-1 for fresh herb yield, 40-140 kg da-1 for seed yield, 0.4-0.7 gr for 1000 seed weights, 2.9- 7.11 kg da-1 for essential oil yield and 0.72-1.14 % for essential oil percent. This research suggested that the Satureja hortensis L. plant could be easily grown in Erzurum ecological conditions. According to the study results, the genotype Turkey could be recommended to the region’s producers for dry herb yield, essential oil yield, essential oil percent, the genotype Khoy for fresh herb yield and the genotype Azerşehr for seed yield. In conclusion, genotypes of Satureja hortensis L. adapted to these climate conditions may provide a new option for growers.