Vikâyetü’r-rivâye fî mesâili’l-hidâye bağlamında oluşan Fıkıh edebiyatı

Abstract

Zâhiru’r-rivâye, nâdiru’r-rivâye, fetâvâ- vâkıât ve mûteber metinler yani mütûn-i selâse, mütûn-i erba‘a, mütûn-i sitte gibi farklı şekillerde tasniflere tabi tutulan Hanefî mezhebinin temelini oluşturan eserler, İslam ilim edebiyatına paha biçilmez katkılar sağlamıştır. Mûteber metinlerin tasnifinin her birinde yerini alan Vikâtetü’r-rivâye fî mesâili’l-Hidâye, önemine binaen farklı türlerden birçok çalışmaya konu olmuş ve böylece kendisine bağlı zengin bir fıkıh edebiyatı meydana gelmiştir. Dahası yazıldığı dönemden itibaren Hanefi müntesiplerin yaygın olduğu coğrafyada medreselerde ders kitabı olma ve dönemin kadılarının devamlı yanlarında bulundurup müracaat ettikleri el kitabı olma özelliğini taşımıştır. Günümüze kadar ulaşan Vikâye ve üzerine yapılan çalışmaların çoğu yazma halindedir. Bu eserlerin neredeyse tamamı Türkiye yazma eserler kütüphanelerinde müteaddit nüshalarıyla beraber kayıtlı bulunmaktadır. Bu çalışmada müellif hakkında kısa bilgi verildikten sonra, Türkiye’deki Vikâye nüshaları, üzerine yapılan şerh, ta’lik, muhtasar, risale, reddiye ve tercüme türü eserler, bazı yönleriyle tanıtılmaya çalışılacaktır. Bu çalışmanın Vikâye ve onun etrafında oluşan eserler üzerine çalışma yapacaklara yardımcı olacağı düşünülmektedirThe works that form the basis of the Ḥanafī school, which are subjected to classifications in different ways such as ẓāhir ar-riwāyah, nādir ar-riwāyah, fatāwā-wāqiāt and mūtabar matns (precious texts), namely al-mutūn as-s̱elās̱a, al-mutūn al-arba‘ah, al-mutūn as-sitta made invaluable contributions to Islamic science literature. Wiqāyah ar-riwāyah fī masā’il alHidâyah, which has taken its place in each classification of the precious texts, has been the subject of many studies of different genres thanks to its importance and thus, a rich fiqh literature has emerged. Moreover, since it was written, It has been a textbook in madrasahs and the judges have kept them around as a reference book in Ḥanafī-dominated regions. Most of the surviving copies of Wiqāyah and the studies about it are in writing. Almost all of these works with many copies are enrolled manuscript libraries in Turkey. In this study, after giving brief information about the author, available Wiqāyah copies in Turkey, commentaries, notes, tractate, refusal and translation works will be tried to be introduced in some respects. Hopefully this study will help those who will work on Wiqāyah and studies about it.