İbn Bâcce’nin “Fi’l-müteharrik” isimli risalesi

Abstract

Endülüslü filozof İbn Bacce’nin Fi’l-müteharrik isimli risalesi onun son dönem çalışmalarından birisidir. O bu çalışmasında, en önemli eserleri olan Tedbiru’l-mütevahhid, Risaletü’l-veda ve Kitabü’n-Nefs’e çeşitli atıflarda bulunmaktadır. İbn Bacce bu risalesinde, Aristoteles’in Fizika isimli eserinden hareketle, ilk hareket ettirici kavramı çerçevesinde, özellikle insanda hareketin meydana gelişini incelemektedir. Ona göre, insani hareketin temel özelliği, seçmeye dayalı iradedir ve ahlaki-hukuki sorumluluk ancak bu tür davranışlarda aranabilir. Seçmeye dayalı irade, ontik temelini düşünmede, akılda bulur ve böyle bir irade sadece insanda ortaya çıkar. Bu sayede insan, iyiyi, hayvandan farklı olarak, sadece maddi bağıntıları içerisinde değil, maddeden soyut olarak da kavrayabilmektedir.It seems that Ibn Bajjah’s Fi al-mutaharrik is a risalah written in the last years of his life. The risalah contains several references to the author’s famous books Tadbir al-mutavahhid, Risalah al-vada and Kitab al-Nafs. In this risalah, Ibn Bajjah studies the idea of movement in man based on the argument about first mover of Aristotel’s Physica. According to him, the basic characteristic of human movement is free will depending on choosing; it is only because of “willing actions” that moral and juridical responsibility can be asked for. Free will based on “choice” is rooted in human reason and thinking only. It is only by this distinct character that human beings can comprehand the “good” nat only in phenomenal but in numenal context.