Devlet, arkeoloji ve âsâr-ı atîka: Bir vilayet müzeciliği örneği olarak Müze-İ Hümâyûn Bursa Şubesi

Abstract

Batının kendi tarihi mirası olarak gördüğü, ancak Osmanlı topraklarında bulunan eski eserlerin talanı ve kaçakçılığı meselesi tarihimizi uzun yıllar meşgul etmiştir. Osmanlı Devleti’nde müzecilik faaliyetlerinin başlaması ve bunu takiben eski eser hukukunun hayata geçirilmesi, âsâr-ı atîkanın değer kazanmasını, kültürel mirasın bir parçası olarak görülmesini ve eskiye atfedilen anlamın değişmesini sağlamıştır. Merkezde başlayan müzecilik çalışmaları, XIX. yüzyılın sonu ve XX. yüzyılın başında eski eserlerin kaynağı olan Osmanlı taşrasına da yaygınlaştırılmaya çalışılmış, ayrıca arkeolojik kazılar ve yüzey araştırmaları daha sıkı kurallarla idare edilmeye başlanmıştır. Bu makalede öncelikle Osmanlı modernleşmesinin mikro düzeyde, kurumlar boyutunda incelenebileceği bir kent olan Bursa örneğinde, arkeoloji, siyaset ve eski eser anlayışı konuları ele alınacaktır. İkinci olarak ise çalışmanın gerçek öznesi olan Müze-i Hümâyûn Bursa Şubesi’nin kuruluş ve gelişim süreci incelenecektir.

The issue of trafficking and pillaging of antiquities, that have been in the land in Ottoman but seen by the West as its own heritage, has occupied our history through long ages. Commencing of museology and, following this, enacting of old artifacts law in Ottoman Empire paved the way for the antiquities to increase in value, be seen as a part of cultural heritage, and changing the attributed meaning of past. Museology initiated in center had been sought to extend into rural areas at the end of 19th and at the beginning of 20th century, archeological excavations and surface surveys also had been conducted by stricter rules. The article, firstly, addresses to issues of archeology, politics, and understanding of old artifacts in the sample of city of Bursa through which Ottoman modernization can be analyzed in micro level and institutional context. Secondly, the article scrutinizes the processes of establishment and development of Bursa Branch of Imperial Museum.