Öğrencilerin gündelik dildeki mantık hatalarına ilişkin arkındalıkları ve eleştirel düşünme becerisi

Abstract

Bu çalışmada, eleştirel düşünmenin olmazsa olmazlarından olan mantık hatalarına, safsatalara dikkat çekilmekte ve öğrencilerinin gündelik dildeki mantık hatalarının farkındalığı ortaya konulmaya çalışılmaktadır. Mantık hataları, formel mantık dilinde kolaylıkla fark edilebilirken gündelik dilin, kültürün ve önyargıların devreye girmesiyle kimi safsataların fark edilmesi daha zor hale gelmektedir. Ancak eleştirel bir düşünür, mantık hatalarını yakalayabilmeli ve ne türden bir safsata olduğunu tanımlayabilmelidir. Bu çalışmada, öğrencilerin mantık hatalarına ilişkin farkındalık düzeylerini belirlemeye yönelik bir ölçek geliştirmek amaçlanmıştır. Alanyazında farklı türden eleştirel düşünme ölçekleri bulunmaktadır. Bu ölçeklerin bazıları mantık hatalarını fark edebilme becerisini de ölçecek sorular içermektedir. Ancak mantık hatalarını merkeze alan bir ölçeğe ulusal ve uluslararası alanyazında rastlanmamıştır. Mantık hatalarına ilişkin alanyazın taraması yapılmış, gazete, dergi ve sosyal medyada sıklıkla rastlanan mantık hatalarından hareketle ölçek maddeleri oluşturulmuştur. Ölçeğin maddeleri gündelik hayatta sıklıkla karşılaşılan konulardan örnekler içermektedir. Ölçeğin pilot uygulaması, ağırlıklı olarak Kastamonu Üniversitesi öğrencilerine uygulanmıştır. Ölçeğin kapsam geçerliği için uzman görüşüne başvurulmuş, yapı geçerliği için açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi yapılmıştır. Ölçeğin güvenirlik düzeyi cronbach alfa katsayısı ile belirlenmiştir. Ölçeğin uygulandığı öğrencilerin bir kısmı, aldıkları felsefe dersinin bir haftasında mantık hataları konusunu işlemişlerdir. Bu dersin öğrencilerin mantık hatalarını fark etme becerilerine katkısı olduğu görülmüştür. Dersi alanlar ve almayanlar arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur. Bu ölçeğin pilot uygulaması üniversite öğrencilerine uygulanmış olsa da ölçek lise ve ortaöğretim öğrencilerine de uygulanabilir. Bu sayede, ortaöğretim ve lise düzeyindeki öğrencilerin hem okul hem de okul dışı felsefe derslerine mantık hataları farkındalığı konusunun eklenmesinin önemi anlaşılabilir.This study draws attention to logical fallacies and critical thinking skills, and tries to find out the students’ awareness of the fallacies in their daily life. While fallacies can be easily noticed in the formal logic, some fallacies are difficult to notice within everyday language under the influence of culture and prejudices. But a critical thinker must be able to catch logical fallacies and identify the sort of the fallacy. In this study, it is aimed to develop a scale to determine students’ awareness of logical fallacies. There are different types of critical thinking scales in the literature. Although some of the critical thinking scales in the literature include some questions measuring the ability to recognize logical fallacies, none of which focus merely on logical fallacies. In this study, after the literature on fallacies and critical thinking scales are searched, a scale focusing on the awareness of logical fallacies is formed. The scale items are created based on some fallacies frequently encountered in newspapers, magazines and social media. The items contain some examples which are frequently encountered in daily life. The pilot application of the scale is mainly carried out with the students of Kastamonu University. Expert opinion is sought for the content validity of the scale, and exploratory and confirmatory factor analysis is performed for the construct validity. The reliability level of the scale is determined by the Cronbach’s alpha coefficient. Some of the subjects in this study took the lecture on logical fallacies as a part of their philosophy course. It is thought that this course contributes to students’ ability to recognize logical fallacies. A significant difference is found between those who took the course and those who did not. Although the pilot application of this scale was applied to university students, the scale can also be applied to high school and secondary school students. Thus, the importance of the awareness of fallacies can be understood and the program of secondary and high school students' philosophy courses may be enhanced in this direction.