İşletmelerde amaç ilişkileri

Abstract

İşletme amaçları arasında çeşitli ilişkiler söz konusudur. Genellikle bu ilişkileri üç grupta toplamak mümkündür. Nitekim bunlar, -hiyerarşik veya amaç-araç ilişkisi, birincil (asli) ve ikincil (veya tali) amaç ilişkisi, nötr, tamamlayıcı ve rekabet amaç ilişkisi, olarak karşımıza çıkmaktadır. Amaçların hiyerarşik ilişkisi, amaçların hiyerarşik bir düzene sokulması suretiyle gerçekleştirebilmektedir. Buna göre amaçlar üst düzeydeki ve alt düzeydeki amaçlar diye ayrılmaktadır. Bir üst amacın aracı alt düzeydeki amaçtır. Bu alt düzeydeki amacın aracı ise daha alt düzeydeki amaçlardır. Böylece amaçlar amaç araç (amaç) ilişkisi çerçevesinde gerçekleştirilmeye çalışılacaktır. Bu türdeki amaç ilişkisi asimetrik bir ilişkidir. Diğer bir ifade ile alt amaç onu takip eden amacın gerçekleşmesine katkıda bulunacaktır. Ancak tersi yani, üst amacın alt amacın gerçekleşmesine katkısı mevcut değildir. Literatürde zaman zaman amaçların aynı düzeyde olmayan, daha çok birincil amaçlar (veya asli amaçlar) ve ikincil (tali) amaçlar şeklinde farklılaştığı görülmektedir. Birincil (veya asli) amaç daha yüksek refahın veya var olma düşüncesinin temelini teşkil etmektedir. Daha açık bir ifade ile bu amaçlar olmadığı sürece diğer amaçlar gerçekleştirilemez. örneğin bir ticari işletme kar elde etmek amacıyla kurulur veya şermaye sahipleri gelir sağlamak amacıyla ticari işletmeyi kurarlar.