Çerezlik ayçiçeği bitkisinin su-verim ilişkileri

Abstract

Bu çalışma, damla yöntemiyle sulanan çerezlik ayçiçeği bitkisinde verim, verim bileşenleri ve kalite parametrelerinin kısıntılı sulamaya tepkilerini incelemek amacı ile yarı-nemli iklim koşuluna sahip Bursa bölgesinde yürütülmüştür. Çalışmada sulama konuları; topraktaki nem değeri gravimetrik yöntemle yedi günde bir gözlemlenip, eksilen nemin %100’ünün uygulandığı S1, S1 konusunun %67’sinin uygulandığı S2, S1 konusunun %33’ünün uygulandığı S3 ve yağışa açık olan S4 konusu olarak planlanmıştır. Deneme, üç tekrarlı olarak tamamen tesadüf blokları deneme desenine göre planlanmış ve “İnegöl Alası” çerezlik ayçiçeği çeşidi kullanılmıştır. Yetiştirme periyodu boyunca çerezlik ayçiçeği bitkilerine toplam 125.0 mm ile 562.8 mm arasında su uygulanmıştır. Çerezlik ayçiçeği için bitki su tüketimleri ise 354.2 mm ile 690.4 mm arasında ölçülmüştür. Araştırmada kısıntılı sulamanın bitki boyu, tabla çapı, bin tane ağırlığı, kabuk oranı, tane eni, tane boyu, tek bitki verimi, dekara tane verimi üzerine etkileri istatistiksel olarak önemli, ham protein oranı, ham yağ oranı ve hektolitre ağırlığı üzerine olan etkileri önemsiz olduğu tespit edilmiştir. Tane verimi 188.7 kg da-1 (S4) ile 293.8 kg da-1 (S1) arasında değişmiştir. Ham protein oranı %17.8 (S2) ile %19.5 (S1), ham yağ oranı %41.8 (S4) ile %45.2 (S2) ve hektolitre ağırlığı 207.8 g L-1 (S1) ile 229.2 g L-1 (S4) değerleri arasında bulunmuştur. Çalışmada mevsimlik su-verim tepki etmeni (ky) 0.79 olarak bulunmuştur. Çerezlik ayçiçeği bitkisinin su üretkenliği 0.43 kg m-3 (S1) ile 0.53 kg m-3 (S4) arasında, sulama suyu üretkenliği 0.10 kg m-3 (S3) ile 0.26 kg m-3 (S2) arasında bulunmuştur. Sonuç olarak, yarı-nemli iklim koşullarında en yüksek tane verimi ve ham protein oranı S1 (tam sulama) programında gerçekleşmiştir. IWP, WP, dekara tane verimi ve ky sonuçları göz önüne alınarak, su kaynaklarının yeterli olmadığı dönemler için S2 sulama programı önerilebilir.

This thesis study was carried out in the Bursa region, which has sub-humid climate conditions, with the aim of examining the responses of yield, yield components and quality parameters of confectionery sunflower plants irrigated with drip irrigation to deficit irrigation in 2022. Irrigation treatments; the moisture value in the soil was observed every 7 days with the gravimetrical method, and it is planned as S1, where 100% of the reduced moisture was applied to reach the current moisture to the field capacity, S2, where 67% of S1 was applied, S3, where 33% of S1 was applied, and S4, which was open to rainfall. The experiment was planned as three repetitions related to the fully randomized block experimental design. “İnegöl Alası” confectionery sunflower variety was used in the study. Considering the treatments, irrigation water depth between 125.0 mm and 562.8 mm was applied to confectionary sunflower plants. Seasonal water consumption was between 354.2 mm and 690.4 mm. In the study, the effects of deficit irrigation on plant height, head diameter, thousand grain weight, hull ratio, grain width, grain size, single plant yield, grain yield per decare were found to be statistically significant, while its effects on crude oil ratio, crude protein ratio, and hectoliter weight were insignificant. Grain yield varied from 188.7 kg da-1 (S4) to 293.8 kg da-1 (S1). Crude protein ratio is 17.8% (S2) to 19.5% (S1), crude fat ratio is 41.8% (S4) to 45.2% (S2) and hectoliter weight is 207.8 g L-1 (S1) to 229.2 g L-1 (S4) values. Total yield response factor (ky) was obtained as 0.79. The water productivity of the confectionary sunflower plant was determined between 0.43 kg m-3 (S1) and 0.53 kg m-3 (S4), and the irrigation water productivity (IWP) was found between 0.10 kg m-3 (S3) and 0.26 kg m-3 (S2). As a result, the highest grain yield and crude protein ratio were obtained in the S1 (full irrigation) program under sub-humid climate conditions. S1 irrigation program can be recommended when water resources are sufficient. Considering irrigation water productivity (IWP), water productivity (WP), grain yield per decare and ky results, S2 irrigation program can be recommended for periods when water resources are not sufficient.