Sınıf öğretmeni adaylarının öğretmenlik mesleğini tercih etmesinde etkili olan motivasyonel faktörler ve aralarındaki ilişkinin incelenmesi

Abstract

Bu çalışma, sınıf öğretmeni adaylarının öğretmenlik mesleğini tercih etmesinde etkili olan motivasyonel faktörleri belirlemek ve bu faktörler arasındaki ilişkiyi incelemek amacıyla gerçekleştirilmiştir. Araştırma, öğretmen adaylarının mesleki tercihlerinde rol oynayan içsel, dışsal, özgeci ve çıkarcı motivasyonel unsurlarının neler olduğunu ortaya koyarak bu unsurların birbirleriyle ilişkisini analiz etmektedir. Araştırmanın teorik bölümünde, öğretmenlik mesleğine yönelik motivasyon kuramları ve daha önce yapılan çalışmalar ele alınmıştır. Literatür taraması sonucunda, öğretmen adaylarının tercihlerini etkileyen faktörlerin bireysel, sosyo-kültürel ve ekonomik öğelerden oluştuğu gözlemlenmiştir. Bu çalışmanın amacı sınıf öğretmeni adaylarının öğretmenlik mesleğini tercih etmedeki cinsiyet, sınıf düzeyi, ailelerin gelir durumu, ebeveynlerinden birinin ya da her ikisinin öğretmen olup olmama durumuna, yaşadıkları yerleşim birimi ve mezun oldukları ortaöğretim kurumunun mesleği tercih etmelerinde herhangi bir değişkenlik gösterip göstermemelerine göre incelenmesini sağlamak ve sınıf öğretmenliği mesleğini tercih edilmesinde etkili olan motivasyonel faktörlerin alt boyut ilişkilerini modellemektir. Bu amaç doğrultusunda araştırma, öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğini tercih etmesine sebep olan faktörlerin ve aralarındaki ilişkilerin yapısal eşitlik modeli (YEM) aracılığıyla analiz yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu 2024-2025 eğitim-öğretim yılında, Bursa Uludağ Üniversitesi Sınıf Öğretmenliği Bölümü’nde öğrenim görmekte olan 157 kadın 33 erkek toplam 190 öğretmen adayı oluşturmaktadır. Araştırma kapsamında öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğini tercih etme nedenlerini belirlemek için "kesinlikle katılıyorum" (5 puan) ile "kesinlikle katılmıyorum" (1 puan) aralığında yer alan 5'li Likert tipi ölçek kullanılmıştır. Ölçek maddeleri Çermik ve diğerleri (2010) tarafından gerçekleştirilen çalışmadan elde edilmiştir. Çermik ve diğerleri (2010) orijinal makalelerinde çalışmalarının nitel bir temelde yürütülen betimsel bir çalışma olduğunu belirtmektedir. Sınıf öğretmenlerinin sınıf öğretmenliği mesleğini seçerken motivasyonel faktörler arasındaki ilişki düzeyleri incelendiğinde araştırma bulguları cinsiyet değişikliğinin özgeci motivasyonel faktörler açısından anlamlı bir farklılık yarattığını ortaya koymuştur. Anne ya da babası öğretmen olan adaylar ile olmayanlar arasında motivasyonel farklılıklar gözlemlenmemiştir. Mezun olunan lise türü ile motivasyonel faktörler arasında anlamlı bir ilişki bulunamamıştır. İl ilçe veya köy kasaba gibi yaşam alanlarının arasında anlamlı bir fark bulunmamıştır. Araştırmada, özgeci alt boyutunda sınıf düzeyi açısından anlamlı farklılıklar gözlemlenmiştir. Öğretmen adaylarının gelir düzeyi tanımlamaları incelendiğinde, bu değişkenin içsel ve özgeci alt boyutlarda anlamlı bir farklılığa neden olmadığı görülmektedir. Benzer şekilde, çıkarcı ve dışsal alt boyutlar açısından da gelir düzeyi tanımlamalarına göre anlamlı bir farklılık bulunmamaktadır. Motivasyonel faktörler alt boyutları arasındaki korelasyon katsayıları incelendiğinde, tüm alt boyutlar arasında pozitif bir ilişki gözlemlenmiştir. Çıkarcı alt boyutunun içsel ve özgeci alt boyutları ile orta düzeyde bir ilişki gösterdiği, diğer alt boyutlar arasındaki ilişkilerin ise yüksek düzeyde olduğu tespit edilmiştir.This study was conducted to determine the motivational factors that are effective in preservice primary school teachers' preference for teaching profession and to analyse the relationship between these factors. The study reveals the intrinsic, extrinsic, altruistic and extrinsic motivational factors that play a role in pre-service teachers' professional preferences and analyses the relationship between these factors. In the theoretical part of the study, motivation theories and previous studies on teaching profession were discussed. As a result of the literature review, it was observed that the factors affecting pre-service teachers' preferences consist of individual, socio-cultural and economic elements. The aim of this study is to examine the gender, grade level, income status of families, whether one or both of their parents are teachers, the residential unit they live in and the secondary education institution they graduated from according to whether they show any variability in their preference for the teaching profession and to model the sub-dimensional relationships of the motivational factors that are effective in the preference of the classroom teaching profession. In line with this purpose, the research used the method of analysing the factors that cause pre-service teachers to prefer the teaching profession and the relationships between them through the structural equation model (SEM). The study group of the research consists of a total of 190 pre-service teachers, 157 female and 33 male, who are studying at Bursa Uludağ University, Department of Classroom Teaching in the 2024-2025 academic year. Within the scope of the research, a 5-point Likerttype scale ranging from ‘strongly agree’ (5 points) to ‘strongly disagree’ (1 point) was used to determine the reasons for pre-service teachers to prefer teaching profession. The scale items were obtained from the study conducted by Çermik et al. In their original article, Çermik et al. (2010) stated that their study was a descriptive study conducted on a qualitative basis. When the relationship levels between the motivational factors of classroom teachers when choosing the profession of classroom teaching were analysed, the research findings revealed that gender change created a significant difference in terms of altruistic motivational factors. No motivational differences were observed between the candidates whose parents were teachers and those whose parents were not. There was no significant relationship between the type of high school graduated from and motivational factors. No significant difference was found between living areas such as province, district or village, town. In the study, significant differences were observed in terms of class level in the altruistic sub-dimension. When the income level definitions of pre-service teachers are analysed, it is seen that this variable does not cause a significant difference in intrinsic and altruistic sub-dimensions. Similarly, there is no significant difference in the manipulative and extrinsic sub-dimensions according to income level definitions. When the correlation coefficients between the sub-dimensions of motivational factors were analysed, a positive relationship was observed between all sub-dimensions. It was found that the extractive sub-dimension showed a moderate relationship with the intrinsic and altruistic sub-dimensions, while the relationships between the other sub-dimensions were at a high level.